62. Fałszywy Niemiec
Cyganeria warszawska [fragmenty]
p. 225-228
Texte intégral
1Podczas trwania jarmarku na placu Krasińskich1 panował nieustannie nie już ruch, ale zgiełk ogromny. Sprawcami onego byli głównie rojący się tu ciągle z sąsiedniej dzielnicy żydkowie, którzy bądź w charakterze faktorów wełnianych, bądź jako kramarze najrozmaitszych towarów oblegali tłumnie i szlachtę, i oficjalistów, a nawet parobków na wańtuchach2 leżących, chargocząc krzykliwie i zachwalając swoje przenośne kramiki. [...]
2Najwięcej jednak zgiełku sprawiały transakcje o sprzedaż wełny, które tam również na placu odbywały się za pośrednictwem faktorów. [...]
3Sławną też była w swoim czasie mistyfikacja, jaką urządził jednemu z zamożniejszych wełniarzy, nieboszczyk Augustyn Wilkoński, głośny autor Ramotek, pełen humoru w piórze i w życiu zarówno3.
4Wilkoński, jako „Najgłupszy” z tytułu, prezes zawiązanego przez niego ówcześnie słynnego z dowcipu i ekscentryczności Cechu Głupców, z którego następnie powstała redakcja „Dzwonu Literackiego”, zjawił się dnia pewnego podczas jarmarku na placu Krasińskich ucharakteryzowany wybornie na niemieckiego fabrykanta, w okularach złotych i z odlewaną fajką, zawieszoną widocznie pod lekkim okryciem gumowym.
5Przechadzając się przez czas jakiś i oglądając większe partie wełny, zaczepiany przez faktorów odpowiadał im czystą, wyborną niemczyzną, którą, jak wiadomo, doskonale władał.
6W tym bezplanowym z pozoru pochodzie autor Ramotek zatrzymał się dłużej nieco przy dużym stosie wańtuchów właściciela znacznego majątku pod Grodnem.
7Tu, gdy oglądał bacznie wydobytą z rozprutego umyślnie wańtucha cienką istotnie, lecz nie dość wymytą wełnę, zbliżył się do niego jeden z Cechu Głupców, znany literat, a „nominalny” doktor medycyny, Józef Bogdan Dziekoński4, i powitawszy kordialnie, zaczął rozmawiać po niemiecku, co mu jako studentowi doktoryzowanemu na dwóch aż uniwersytetach: berlińskim i dorpackim, przychodziło łatwo.
8Otóż, skoro Dziekoński za chwilę potem, spostrzegłszy niby przypadkiem innego znów „cechowicza”, Włodzimierza Wolskiego5, który z panem S., wełniarzem, jako ze znajomym rozmawiał, podszedł do niego i przywołał już po polsku jednak, pan S. zwrócił się ku nim i zapytał Dziekońskiego, kto jest ten obcy widocznie jegomość, który jego wełnę oglądał tak pilnie.
– Ach! – rzekł swobodnie Bogdan – to mój kolega uniwersytecki, niegdyś bursz i hulaka słynny, teraz zaś bogaty właściciel wielkiej fabryki sukna w Berlinie. Przybył on tu po zakup wełny rozmaitego gatunku, której potrzebuje bardzo i dużo.
– To namówże go, żeby kupił wełnę pana S., mój drogi! – zawołał, śmiejąc się Wolski.
– W istocie, w istocie, byłoby to dobrze – dodał pan S. uprzejmie – bo jakoś dotąd, pewnie z powodu nie dość pięknego wymycia, nikt się o moją wełnę nie pyta, a gatunek wyborny, zaręczam!
– To dałoby się zrobić i nietrudno nawet – zauważył Dziekoński – tylko trzeba by wziąć się do niego zręcznie. Znam go dobrze i widzę, że zachował dotąd swoją pierwotną studencką naturę. Zaręczam, że gdybyśmy go tak ugościli serdecznie, po naszemu... to nakarmiony i napojony suto kupi bez targu wszystko, co mu kupić każą.
9Pan S. zawahał się chwilę – skuszony jednak nadzieją korzystnej dlań sprzedaży poprosił Dziekońskiego, ażeby urządził wszystko, jak uważa.
10Jakoż wkrótce potem, zaznajomieni z sobą przez tłumaczów, rzeczywisty producent i podrobiony nabywca, w towarzystwie Wolskiego, Bogdana i jeszcze jednego z Cechu Głupców członka, którego tu przez skromność nie wymienię…6 znaleźli się w handlu Brylińskiego7, w oddzielnym pokoiku, za stołem zastawionym suto, gdzie nie brakło i szampana nawet, który płacono wówczas za butelkę po dwa talarki tylko!
11Bawiono się wybornie, a pan S. rozochocony winem, widząc zwłaszcza, że transakcja o wełnę gładko jak po maśle idzie, kazał podać na deser starego wytrawnego węgrzyna i za pośrednictwem Dziekońskiego gotował się wnieść toast za zdrowie „najzacniejszego znad Sprei gościa”.
12Toast ten jednak przerwał mu Wilkoński, który, zdjąwszy okulary i uściskawszy pana S. serdecznie, powstał i wyrzekł czystym polskim językiem:
13– Pozwólcie panowie, że zamiast za zdrowie jakiegoś tam Niemca, wniosę toast na cześć zacnej małżonki obecnego tu pana S., która, jako z domu Pilchowska, jest siostrą cioteczną żony mojej, Pauliny Wilkońskiej8. Wiwat, niech żyje ona i jej małżonek poczciwy!
14Pan S. po tym toaście osłupiał zupełnie; dopiero po dłuższej chwili, gdy wśród wybuchów wesołości ogólnej Wolski wytłumaczył mu żart cały, a Wilkońskiego jako sławnego wówczas ramotkarza na serio mu przedstawił, poczciwy wełniarz udobruchał się i rozweselił; zwróciwszy się do Wilkońskiego, ozwał się z westchnieniem:
– No to i mnie teraz do waszego Cechu Głupców zapiszecie!
15Na to Wilkoński, zaprosiwszy pana S. do swego domu na przypadającą nazajutrz właśnie sesję cechową, rzekł:
– Zgoda! A teraz wracaj, braciszku, na jarmark i pamiętaj, abyś odtąd nigdy żadnemu, ani fałszywemu, ani prawdziwemu, Niemcowi nie wierzył.
16Tym wesołym fragmentem z przeszłości dawnej kończę to krótkie o dawnym jarmarku wełnianym wspomnienie.
17PRZEDRUK ZA: Aleksander Niewiarowski, Wacław Szymanowski, Wspomnienia o Cyganerii warszawskiej, wstęp i oprac. Stefan Kawyn, Wrocław 1967, s. 458–462.
Notes de bas de page
1 Warszawskie targi na wełnę, zorganizowane dzięki inicjatywie i współdziałaniu Banku Polskiego, zaczęły się w 1828 roku i odtąd trwały prawie nieprzerwanie przez kilkadziesiąt lat na placu Krasińskich, póki nie przeniesiono ich na ul. Składową (dziś Pankiewicza). Targi odbywały się zawsze w czerwcu, przyciągając tłumy szlachty i kupców zagranicznych.
2 Wańtuch – grube płótno używane na wory oraz wór z takiego płótna, np.do pakowania wełny, chmielu.
3 August Wilkoński (1805–1852) – uczestnik powstania listopadowego, satyryk, pisarz, publicysta. Popularność zyskał dzięki zbiorowi humoresek Ramoty i ramotki literackie, ogłaszanych w „Bibliotece Warszawskiej” 1841–1845 i w „Dzwonie Literackim” 1846 (pierwsze wydanie książkowe: t. 1–4, 1845–1846, drugie, poszerzone: t. 1–5, 1862). W mieszkaniu Wilkońskich w latach 1844–1846 spotykała się grupa zaprzyjaźnionych literatów, wywodzących się częściowo z Cyganerii warszawskiej, przezywająca się Cechem Głupców. Żywili oni – mimo nocy paskiewiczowskiej – patriotyczne nadzieje, a nadzieja, jak było im wiadomo, matką głupich, stąd nazwa. Wydawali swój almanach – „Dzwon Literacki” pod redakcją Wilkońskiego.
4 Józef Bohdan Dziekoński (1816–1855) – pisarz i konspirator, członek Cyganerii warszawskiej, autor powieści Sędziwój (1845).
5 Włodzimierz Wolski (1824–1882) – poeta, tłumacz, konspirator, należał do Cyganerii warszawskiej, po powstaniu styczniowym wyemigrował do Brukseli. Autor libretta do Halki Moniuszki.
6 Mowa o autorze wspomnienia.
7 Handel win Jana Brylińskiego mieścił się przy ul. Długiej.
Auteur
-
Aleksander Niewiarowski
1824–1892

Le texte seul est utilisable sous licence Creative Commons - Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International - CC BY-NC-ND 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.