71. Mistyczna zorza syberyjska
Wspomnienia z podróży do Syberii, pobytu w Berezowie1 i w Saratowie [fragmenty]
p. 317-319
Texte intégral
19 września 1840
2Zorza północna jest w Berezowie zjawiskiem dość pospolitym. Kilka jej pojawień mieliśmy już tej jesieni. Rozpoczyna się ona zwykle łuną czerwonawą, która oświeca czasem spokojnie część widnokręgu, rozszerzając się lub zmniejszając. Czasem to światło odznacza się ruchem widocznym, przemieniając kształty to żywo, to poważnie; wszakże równie zachwycającego zjawiska, jak dzisiejsze, jeszcze nie widziałam, i postaram się, jeżeli będę mogła, dać choć w części jego wyobrażenie. Mieszkańcy Berezowa zrozumieli co ten huk znaczy, jakoż światło cudowne zalało cały widnokrąg.
3Mój gospodarz Kozłow wszedł do mego pokoju, wzywając mię na dziedziniec. Kiedym wyszła, stanęłam w zachwyceniu. Szkoda, że żadne pióro oddać nie potrafi wzniosłej sceny, która się rozwinęła przed mymi oczyma. Nie mam nadziei dać jej nawet słabego wyobrażenia.
4Powietrze było mroźne, czyste. Śnieg pobielił ziemię, budynki i wszystkie przedmioty. Rzuciwszy okiem wkoło siebie, byłam w zachwyceniu, lecz na próżno kusiłabym się oddać wrażenia, jakiego doznałam.
5Przy dziwnej natury blasku odbitym od białości śniegowej okrywającej cerkwie, drzewa, budynki, które się rysowały, jak czarodziejskie gmachy w czarodziejskim świecie, Berezów już mi się nie wydał małą mieściną jak zwykle: była to ogromna świątynia. Wszystkie części tego cudownego obrazu stanowić się zdawały jeden gmach, jedną całość, a ten gmach był otoczony ścianami w płomieniu, i takaż kopuła strzelająca wysoko, ostro zakończona, jaśniała nad głową.
6Najbardziej zachwycającą była natura światła. Nie było ono ani czerwone, ani jaskrawe, ale oświecało przedmioty jasnością nad wyraz miłą, sobie tylko właściwą, której nie można porównać z żadnym światłem znanym w przyrodzeniu2. Było to jakby małżeństwo ogniów bengalskich ze srebrzystą jasnością, odbitą od księżyca w pełni.
7Widnokrąg przybrał dla oka nie już jak zwykle kształt kopułowy, ale jakby głowy cukru3. Horyzont został zamknięty w ciaśniejszych ścianach, ale wierzchołek tego ostrosłupa ginął w tak niezwykłej wysokości, że zmysły się łudziły. Zdawało się, że ten wierzchołek przebiwszy zwykłe sklepienie, zrobił otwór do nieba i pozwolił w tę godzinę nadzwyczajnej uroczystości zapuścić choć raz wzrok mieszkańcom tego padołu w krainę tajemniczą, dostępną dotąd tylko wyobraźni; lub że duchy wyższej natury usunęły przez ciekawość przegrodę dzielącą ich od śmiertelnych, dla przypatrywania się zjawisku niezwykłemu na ziemi.
8Ściany owego ostrosłupa tworzyły się z bardzo lekkich obłoczków ruchomych jasności srebrzystej, które wijąc się w kłęby jakby dym lekki, rzucały światło, o którym mówiłam.
9Obłoczki te, niby delikatna para, rodziły się u podstawy ostrosłupa, jakby wychodząc spod ziemi, i zaledwie powstałe, pędziły z szybkością niewysłowioną, wrąc zawsze kłębami światła do góry i znikały u wspólnego wierzchołka tak szybko, że oko nie mogło nadążyć w ślad za nimi. To znikanie nie rodziło jednak żadnej przerwy w ogólnych ruchach, bo coraz nowe kłęby światła, podnosząc się od postawy w najfantastyczniejszych kształtach, pędziły za pierwszymi i znikały jak tamte, zostawując miejsce innym, które goniły za nimi.
10Poza tymi ruchomymi ścianami nie było nic widać błękitnego sklepienia usianego gwiazdami. Może też gwiazdy zbladły wobec tak dziwnego światła. Jednym słowem, stanął świat inny wśród świata codziennego.
11Ten dziwny taniec mas światła, pchniętych w ruch siłą niewidomą, odbywał się przy majestatycznym huku muzyki brzmiącej w powietrzu.
12Ten huk, łoskot w powietrzu, miłe światło niemające sobie równego, kształt niezwykły widnokręgu, gra dziwnie ożywiona różnokształtnych obłoczków, które pędząc, ścierając się i znikając, dążyły do jednego punktu i ginęły u wspólnego wierzchołka, wszystko to dziwnie nastrajało wyobrażenie i podnosiło zachwyconą duszę do Twórcy tych dziwów. [...]
13To nadzwyczajne zjawisko trwało godzin kilka, po czym ruch zaczął się zmniejszać, światło gasnąć częściowo, a o godzinie drugiej z północy wszystko znikło. Gwiazdy, dotąd zasłonione czy też zaćmione, zaświeciły na nowo; księżyc zaczął na nowo odbywać chód wolny po czystym nieba błękicie i wszystko weszło w porządek codzienny, jak gdyby nic nie było, zostawując tylko pamięć niezwykłego wrażenia, piętnującego się żywo na duszy.
14Badałam mieszkańców Berezowa, chcąc wiedzieć, jak też oni, niemający wyobrażenia nauk przyrodzonych, tłumaczą według swego rozumienia zadziwiający fenomen, któregośmy byli świadkami. Mędrsi z nich dali tłumaczenie, że ruch bałwanów oceanu północnego, odbijając światło księżycowe, był przyczyną zjawiska.
15PRZEDRUK ZA: Wspomnienia z podróży do Syberii, pobytu w Berezowie i w Saratowie: spisane przez Ewę Felińską, Wilno 1853, t. 1, s. 321–324.
Notes de bas de page

Le texte seul est utilisable sous licence Creative Commons - Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International - CC BY-NC-ND 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.