Versión clásicaVersión móvil

La citoyenneté dégradée

 | 
Clément Bur

Sources et bibliographie

Texto completo

Sources

1Les renvois aux sources sont donnés d’après les normes du TLL pour les sources latines et du Liddell-Scott pour les sources grecques. Les éditions utilisées sont celles de la Collection des Universités de France (CUF), de la Loeb Classical Library et de la Teubner (l’édition Boissevain pour Dion Cassius). Les traductions françaises citées sont celles de la CUF, lorsqu’elles existent.

2Les textes du Digeste sont ceux de l’édition du Digeste de T. Mommsen et P. Krüger : Digesta Iustiniani Augusti, Berlin, 1868-1870 (2 vol.), réédités et traduits en anglais par A. Watson (dir.), The Digest of Justinian, Philadelphie, 1985 (4 vol.).

Sitographie

3Nous avons eu recours aux notices du projet Lepor (J.-L. Ferrary et P. Moreau [dir.], Lepor. Leges Populi Romani, Paris, 2007, [en ligne : http://www.cn-telma.fr/​lepor) suivantes] :

4Ferrary, Lepor no 1 = J.-L. Ferrary, « Loi Calpurnia Acilia de ambitu », Lepor, notice 1 ; date de mise à jour : 06/10/2014.

5Ferrary, Lepor no 3 = J.-L. Ferrary, « Loi Acilia de pecuniis repetundis (pl. sc.) », Lepor, notice 3 ; date de mise à jour : 17/09/2014.

6Ferrary, Lepor no 21 = J.-L. Ferrary, « Loi Cornelia Baebia ou Baebia Cornelia ou Baebia contre la brigue », Lepor, notice 21 ; date de mise à jour : 26/12/2014.

7Ferrary, Lepor no 39 = J.-L. Ferrary, « Loi Cornelia de maiestate », Lepor, notice 39 ; date de mise à jour : 28/11/2014.

8Ferrary, Lepor no 47 = J.-L. Ferrary, « Loi Appuleia instituant une quaestio (très probablement perpetua) de maiestate (pl. sc.) », Lepor, notice 47 ; date de mise à jour : 30/09/2014.

9Ferrary, Lepor no 57 = J.-L. Ferrary, « Loi de répression contre la brigue », Lepor, notice 57 ; date de mise à jour : 26/12/2014.

10Ferrary, Lepor no 64 = J.-L. Ferrary, « Loi Aurelia de ambitu », Lepor, notice 64 ; date de mise à jour : 26/12/2014.

11Ferrary, Lepor no 71 = J.-L. Ferrary, « Loi Baebia sur le nombre des préteurs », Lepor, notice 71 ; date de mise à jour : 28/11/2014

12Ferrary, Lepor no 83 = J.-L. Ferrary, « Loi Calpurnia de pecuniis repetundis (pl. sc.) », Lepor, notice 83 ; date de mise à jour : 26/12/2014.

13Coudry, Lepor no 96 = M. Coudry, « Loi Claudia interdisant aux sénateurs la possession d’un navire de plus de 300 amphores (pl. sc.) », Lepor, notice 96 ; date de mise à jour : 28/11/2014.

14Ferrary, Lepor no 126 = J.-L. Ferrary, « Loi Cornelia de ambitu », Lepor, notice 126 ; date de mise à jour : 03/10/2014.

15Ferrary, Lepor no 320 = J.-L. Ferrary, « Loi sur les provinces (prétoriennes) (pl. sc.) », Lepor, notice 320 ; date de mise à jour : 23/05/2014.

16Ferrary, Lepor no 376 = J.-L. Ferrary, « Loi Fabia », Lepor, notice 376 ; date de mise à jour : 28/11/2014.

17Moreau, Lepor no 432 = P. Moreau, « Loi Iulia réprimant l’adultère et d’autres délits sexuels », Lepor, notice 432 ; date de mise à jour : 04/12/2015.

18Ferrary, Lepor no 434 = J.-L. Ferrary, « Loi Iulia de ambitu », Lepor, notice 434 ; date de mise à jour : 28/11/2014.

19Ferrary, Lepor no 447 = J.-L. Ferrary, « Loi Iulia maiestatis », Lepor, notice 447 ; date de mise à jour : 26/12/2014.

20Moreau, Lepor no 449 = P. Moreau, « Loi Iulia de maritandis ordinibus », Lepor, notice 449 ; à paraître.

21Ferrary, Lepor no 454 = J.-L. Ferrary, « Loi Iulia peculatus – Loi Iulia de residuis », Lepor, notice 454 ; date de mise à jour : 28/11/2014.

22Ferrary, Lepor no 478 = J.-L. Ferrary, « Loi Iulia de iudiciis publicis (ou iudiciorum publicorum) », Lepor, notice 478 ; date de mise à jour : 20/02/2015.

23Ferrary, Lepor no 486 = J.-L. Ferrary, « Loi Iunia [de pecuniis repetundis] », Lepor, notice 486 ; date de mise à jour : 28/11/2014.

24Ferrary, Lepor no 501 = J.-L. Ferrary, « Loi Licinia (? Pompeia) sodaliciorum », Lepor, notice 501 ; date de mise à jour : 03/12/2015.

25Ferrary, Lepor no 606 = J.-L. Ferrary, « Loi Pompeia de ambitu », Lepor, notice 606 ; date de mise à jour : 28/11/2014.

26Ferrary, Lepor no 677 = J.-L. Ferrary, « Loi Sempronia sur la répression du meurtre judiciaire (pl. sc.) », Lepor, notice 677 ; date de mise à jour : 10/07/2014.

27Ferrary, Lepor no 682 = J.-L. Ferrary, « Loi (Sempronia plutôt qu’Acilia) de repetundis (pl. sc.) Loi Sempronia (pl. sc.) sur la composition de l’album iudicum ? », Lepor, notice 682 ; date de mise à jour : 10/07/2014.

28Ferrary, Lepor no 717 = J.-L. Ferrary, « Loi Tullia Antonia de ambitu », dans Lepor, notice 717 ; date de mise à jour : 28/11/2014.

29Ferrary, Lepor no 3002 = J.-L. Ferrary, « Loi conférant à César une praefectura morum pour trois ans », Lepor, notice 3002 ; date de mise à jour : 24/07/2014.

30Aigner 1988 = H. Aigner, Zur gesellschaftlichen Stellung von Henkern, Gladiatoren, und Beurfsathleten, dans I. Weiler (éd.), Soziale Randgruppen und Außenseiter in Altertum, Graz, 1988, p. 201-220.

31Alexander 1990 = M.C. Alexander, Trials in the late Roman Republic, 149 BC to 50 BC, Toronto, 1990 (Phoenix. Supplementary volume 26).

32Allison – Cloud 1962 = J.E. Allison, J.D. Cloud, The Lex Iulia maiestatis, dans Latomus 21, 1962, p. 711-731.

33Amelotti 1955 = M. Amelotti, La posizione degli atleti di fronte al diritto romano, dans SDHI, 21, 1955, p. 123-156.

34Anagnostou-Canas 2000 = B. Anagnostou-Canas, La documentation judiciaire pénale dans l’Égypte romaine, dans MEFRA 112/2, 2000, p. 753-779.

35Andreau 2007 = J. Andreau, Remarques sur le quaestus, dans J. Andreau, V. Chankowski (dir.), Vocabulaire et expression de l’économie dans le monde antique, Bordeaux, 2007, p. 233-251 (Études – Ausonius 19).

36Andrieux 1927 = C. Andrieux, La répression des fautes militaires dans les armées romaines, Clermont-Ferrand, 1927.

37Ankum 1985 = H. Ankum, La captiva adultera. Problèmes concernant l’accusatio adulterii en droit romain classique, dans RIDA 32, 1985, p. 153-205.

38Arangio-Ruiz 1938 = V. Arangio-Ruiz, La legislazione, dans Augustus. Studi in occasione del bimillenario augusteo, Rome, 1938, p. 101-146.

39Arangio-Ruiz 1957 = V. Arangio-Ruiz, Storia del diritto romano, Naples, 19577.

40Astin 1962 = A. E. Astin, Professio in the abortive election of 184 B.C., dans Historia 11, 1962, p. 252-255

41Astin 1963 = A. E. Astin, Augustus and Censoria Potestas, dans Latomus 22, 1963, p. 226-235.

42Astin 1985 = A. E. Astin, Censorships in the Late Republic, dans Historia 34, 1985, p. 175-190.

43Astin 1988 = A. E. Astin, Regimen morum, dans JRS 78, 1988, p. 14-34.

44Astin 1989 = A. E. Astin, Roman government and politics, 200-134 B.C., dans The Cambridge Ancient History. VIII. Rome and the Mediterranean to 133 B.C., 19892, p. 163-196.

45Astolfi 1970 = R. Astolfi, La lex Iulia et Papia, Padoue, 1970.

46Astolfi 1995 = R. Astolfi, La lex Iulia et Papia, Padoue, 1995.

47Badel 2005 = C. Badel, La noblesse de l’empire romain : les masques et la vertu, Seyssel, 2005.

48Badian 1954a = E. Badian, Lex Acilia repetundarum, dans AJPh 75, 1954, p. 374-384.

49Badian 1954b = E. Badian, Lex Servilia, dans CR 4, 1954, p. 101-102.

50Badian 1972 = E. Badian, Publicans and Sinners : Private Enterprise in the Service of the Roman Republic, Oxford, 1972.

51Badian 1984 = E. Badian, The House of the Servilii Gemini, dans PBSR 52, 1984, p. 49-71.

52Bayet – Baillet 1940 = J. Bayet, G. Baillet, Tite-Live. Histoire romaine. Livre I, Paris, 1940.

53Balsdon 1938 = J.P. V.D. Balsdon, The History of the Extortion Court at Rome, 123-70 B.C., dans PBSR 14, 1938, p. 98-114.

54Baltrusch 1989 = E. Baltrusch, Regimen morum. Die Reglementierung des Privatlebens der Senatoren und Ritter in der römischen Republik und frühen Kaiserzeit, Munich, 1989 (Vestigia 41).

55Baudry 2008 = R. Baudry, Les Patriciens à la fin de la République romaine et au début de l’Empire, thèse, université Paris 1, 2008.

56Baudry 2014 = R. Baudry, Statut patricien et rang sénatorial à la fin de la République et au début du Principat, dans M.L. Caldelli, G.L. Gregori (dir.), Epigrafia e ordine senatorio : 30 anni dopo, 1, Rome, 2014, p. 59- 72.

57Bauman 1967 = R. A. Bauman, The Crimen maiestatis in the Roman republic and Augustan Principate, Johannesbourg, 1967.

58Bauman 1985 = R. A. Bauman, Lawyers in Roman Transitional Politics. A study of the Roman jurists in their political setting in the Late Republic and Triumvirate, Munich, 1985.

59Bauman 1989 = R. A. Bauman, Lawyers and Politics in the Early Roman Empire. A study of relations between the Roman jurists and the emperors from Augustus to Hadrian, Munich, 1989.

60Becker 1985 (1963) = H. Becker, Outsiders : études de sociologie de la déviance, Paris, 1985 (traduit de l’anglais par J.-P. Briand, J.-M. Chapoulie, 1963).

61Beloch 1880 = K. J. Beloch, Der italische Bund unter Roms Hegemonie, Leipzig, 1880.

62Belot 1866 = É. Belot, Histoire des chevaliers romains considérée dans ses rapports avec les différentes constitutions de Rome depuis le temps des rois jusqu’au temps des Gracques, Paris, 1866-1873 (2 vol.).

63Benveniste 1969 = É. Benveniste, Le vocabulaire des institutions indo-européennes. 2, Pouvoir, droit, religion, Paris, 1969.

64Bérenger-Badel 2001 = A. Bérenger-Badel, Les recensements dans la partie orientale de l’Empire : le cas de l’Arabie, dans MEFRA 113/2, 2001, p. 605-619.

65Berger 1953 = A. Berger, Encyclopedic Dictionary of Roman Law, Philadelphie, 1953 (Transactions of the American philosophical society 43/2).

66Berrendonner 2001 = C. Berrendonner, La formation de la tradition sur M’. Curius Dentatus et C. Fabricius Luscinus : un homme nouveau peut-il être un grand homme ?, dans M. Coudry, T. Späth (dir.), L’invention des grands hommes de la Rome antique, Paris, 2001, p. 97-116.

67Berry 1996 = D. H. Berry, Cicero. Pro P. Sulla Oratio, Cambridge, 1996 (Cambridge Classical Texts and Commentaries 30).

68Beseler 1948 = G. von Beseler, Beiträge zur Kritik der römischen Rechtsquellen, dans ZRG 66, 1948, p. 265-393.

69Bettinazzi 2012 = M. Bettinazzi, La lex Roscia e la declamazione 302 ascritta a Quintiliano, dans J.-L. Ferrary (dir.), Leges publicae. La legge nell’esperienza giuridica romana, Pavie, 2012, p. 515-544 (Pubblicazioni del CEDANT 8).

70Bettini 2006 = M. Bettini, A proposito dei ‘buoni costumi’. Mos, mores e mos maiorum, dans F. Marcosimón, F. Pina Polo, J. Remesalrodríguez (dir.), Repúblicas y ciudadanos : modelos de participación cívica en el mundo antiguo, Barcelone, 2006, p. 191-206 (Instrumenta 21).

71Biondi 1945 = B. Biondi, Leges Populi Romani, dans Acta Divi Augusti 1, Rome, 1945, p. 101-223 (= Scritti Giuridici 2, Milan, 1965, p. 189-306) (pagination dans la première édition).

72Bleicken 1962 = J. Bleicken, Senatsgericht und Kaisergericht. Eine Studie zur Entwicklung des Prozeßrechtes im frühen Prinzipat, Göttingen, 1962.

73Bleicken 1975 = J. Bleicken, Lex Publica : Gesetz und Recht in der römischen Republik, Berlin-New York, 1975.

74Bloch 1913 = G. Bloch, La République romaine, Paris, 1913.

75Bloch 1940 = G. Bloch, Histoire romaine, 2, Paris, 1940.

76Böcking 1845 = E. Böcking, Domitii Vlpiani quae vocant Fragmenta siue excerpta ex Vlpiani libro singulari regularum, Bonn, 1845.

77Böcking 1855 = E. Böcking, Ulpiani Liber singularis regularum : Codicis Vaticana exemplum, Leipzig, 1855.

78Böcking – Behtmann-Hollweg – Pugga 1841 = E. Böcking, A. Behtmann-Hollweg, E. Pugga, Corpus juris romani antejustiniani, Bonn, 1841.

79Boëls-Janssen 2008 = J. Boëls-Janssen, Maiestas matronarum, dans Latomus 67, 2008, p. 37-55.

80Bollinger 1969 = T. Bollinger, Theatralis licentia, Winterthus, 1969.

81Bömer 1958 = F. P. Bömer, P. Ovidius Naso. Die Fasten, 2, Heidelberg, 1958.

82Bonnefond-Coudry 1989 = M. Bonnefond-Coudry, Le Sénat de la République romaine de la guerre d’Hannibal à Auguste : pratiques délibératives et prise de décision, Rome, 1989 (BEFAR 273).

83Bonnefond-Coudry 1993 : M. Bonnefond-Coudry, Le princeps senatus : vie et mort d’une institution républicaine, dans MEFRA 105/1, 1993, p. 103-134.

84Botsford 1909 = G. W. Botsford, The Roman assemblies from their origin to the end of the Republic, 1909.

85Bourdieu 1979 = P. Bourdieu, La distinction : critique sociale du jugement, Paris, 1979.

86Bourdieu 2001 = P. Bourdieu, Langage et pouvoir symbolique, Paris, 2001 (Points. Essais 461).

87Bourdieu – Passeron 1970 = P. Bourdieu, J.-C. Passeron, La reproduction. Éléments pour une théorie du système d’enseignement, Paris, 1970.

88Bourdieu – Passeron 1985 (1964) = P. Bourdieu, J.-C. Passeron, Les héritiers. Les étudiants et la culture, Paris, 1985 (1964).

89Brand 1968 = C. E. Brand, Roman Military Law, Austin-Londres, 1968.

90Brasiello 1937 = U. Brasiello, La repressione penale in diritto romano, Naples, 1937.

91Braun 1995 = T. Braun, Barley cakes and emmer bread, dans J. Wilkins, D. Harvey, M. Dobson (dir.), Food in Antiquity, Exeter, 1995, p. 25-37.

92Brennan 1989 = T. C. Brennan, C. Aurelius Cotta, praetor iterum (CIL, 12, 610), dans Athenaeum 67, 1989, p. 467-487.

93Brennan 2000 = T. C. Brennan, The Praetorship in the Roman Republic, New York-Oxford, 2000 (2 vol.).

94Bresson – Cocula – Pébarthe 2005 = A. Bresson, A.-M. Cocula, C. Pébarthe, L’écriture publique du pouvoir, Bordeaux, 2005 (Études – Ausonius 10).

95Briquel 1992 = D. Briquel, Les femmes gladiateurs : examen du dossier, dans Ktèma 17, 1992, p. 47-53.

96Briscoe 1973 = J. Briscoe, A Commentary on Livy Books XXXI-XXXIII, Oxford, 1973.

97Briscoe 2008 = J. Briscoe, A Commentary on Livy. Books 38-40, Oxford, 2008.

98Brunt 1984 = P. A. Brunt, The Senate in the Augustan Regime, dans CQ 34, 1984, p. 423-444.

99Brunt 1988 = P. A. Brunt, The Fall of the Roman Republic and Related Essays, Oxford, 1988.

100BURCaton = C. Bur, L’Antihellénisme de Caton l’Ancien : une image publique construite par un homo nouus ?, article à paraître.

101Bur 2011 = C. Bur, De la dignité à la célébrité. Les aristocrates acteurs et gladiateurs de César à Tibère, dans Hypothèses. Travaux de l’École doctorale d’Histoire, 2011, p. 97-111.

102Bur 2013 = C. Bur, Cic., Att. 1, 1, 2 ; Ascon., p. 93 Cl. et la carrière de Q. Curius [RE 7], dans RPh 87, 2013, p. 37-58.

103Bur 2016 = C. Bur, Les censeurs privaient-ils du droit de vote ? Retour sur l’aerarium facere et le tribu mouere, dans MEFRA 128/2, 2016 [en ligne : http://mefra.revues.org/​3566].

104Bur 2017 = C. Bur, Le spectacle du cens : relecture du déroulement de la professio sous la République romaine, dans Athenaeum, 105-2, 2017, p. 520-550.

105Busacca 1968 = C. Busacca, Valerio Massimo 6.9.10 e la quaestio istituita dalla lex Caecilia, dans Iura 19, 1968, p. 83-93.

106Buttrey 1980 = T. Buttrey, Documentary Evidence of the Chronology of the Flavian Titulature, Meisenheim am Glan, 1980.

107Cadiou 2009 = F. Cadiou, Le service militaire et son impact sur la société à la fin de l’époque républicaine : un état des recherches récentes, dans CCG 20, 2009, p. 157-171.

108Calderini 1941 = A. Calderini, La Censura in Roma antica, Milan, 1941.

109Camiñas 1984 = J. G. Camiñas, La lex Remmia de calumniatoribus, Saint-Jacques de Compostelle, 1984.

110Camiñas 1990 = J. G. Camiñas, Le crimen calumniae dans la lex Remmia de calumniatoribus, dans RIDA 37, 1990, p. 117-133.

111Campbell 1984 = J. B. Campbell, The Emperor and the Roman Army 31 BC – AD 337. A sourcebook, Oxford, 1984.

112Cancelli 1960 = F. Cancelli, Studi sui censores e sull’arbitratus della lex contractus, Milan, 1960 (Pubblicazioni dell’Istituto di diritto romano e dei diritti dell’Oriente mediterraneo 34).

113Cancelli 2010 = F. Cancelli, La codificazione dell’edictum praetoris. Dogma romanistico, Milan, 2010.

114Cantarella 1972 = E. Cantarella, Adulterio, omicidio legittimo e causa d’onore in diritto romano, dans Studi in onore di G. Scherillo, 1, Milan, 1972, p. 243-274.

115Cantarella 1991 (1988) = E. Cantarella, Selon la nature, l’usage et la loi. La bisexualité dans le monde antique, Paris, 1991 (traduit de l’italien par M. D. Porcheron, 1988).

116Carawan 1989-1990 = E.M. Carawan, Cato’s speech against L. Flamininus : Liv. 39.42-3, dans CJ 85/4, 1989-1990, p. 316-329.

117Carcopino 1929 = J. Carcopino, Correction à un texte de Festus sur le plébiscite ovinien, dans BSAF, 1929, p. 75-82.

118Carrié 1992 = J.-M. Carrié, Le soldat, dans A. Giardina (dir.), L’homme romain, Paris, 1992, p. 127-172.

119Cassar 2005 = C. Cassar, L’honneur et la honte en Méditerranée, Aix-en-Provence, 2005.

120Cavaggioni 1998 = F. Cavaggioni, L. Apuleio Saturnino. Tribunus plebis seditiosus, Venise, 1998.

121Cels Saint-Hilaire 1985 = J. Cels Saint-Hilaire, Les libertini, des mots et des choses, dans DHA 11, 1985, p. 331-379.

122Cels Saint-Hilaire 2002 = J. Cels Saint-Hilaire, Le sens du mot “libertinus”. 1, quelques réflexions, dans Latomus 61/2, 2002, p. 285-294.

123Chastagnol 1979 = A. Chastagnol, Les femmes dans l’ordre sénatorial : titulature et rang social à Rome, dans RH 262, 1979, p. 3-28.

124Chastagnol 1984 = A. Chastagnol, La naissance de l’“ordo senatorius”, dans C. Nicolet (dir.), Des Ordres à Rome, Paris, 1984, p. 175-198.

125Chastagnol 1992 = A. Chastagnol, Le Sénat romain à l’époque impériale, Paris, 1992.

126Christol 2009 = M. Christol, Le census dans les provinces, ses responsables et leurs activités, dans F. Chausson (dir.), Occidents romains. Sénateurs, chevaliers, militaires, notables dans les provinces d’Occident (Espagnes, Gaules, Germanies, Bretagne), Paris, 2009, p. 247-275.

127Cizek 1972 = E. Cizek, L’époque de Néron et ses controverses idéologiques, Leyde, 1972 (Roma aeterna 4).

128Cizek 1982a = E. Cizek, Néron, Paris, 1982.

129Cizek 1982b = E. Cizek, L’expérience néronienne : réforme ou révolution ?, dans REA 84, 1982, p. 105-115.

130Clark 1895 = A. C. Clark, M. Tulli Ciceronis Pro T. Annio Milone ad iudices oratio, Oxford, 1895.

131CLA = D. R. Shackleton Bailey, Cicero’s letters to Atticus, Cambridge, 1965-1970 (7 vol.) (Cambridge Classical Texts and Commentaries 3-9).

132CLQ = D. R. Shackleton Bailey, Cicero : Epistulae ad Quintum fratrem et M. Brutum, Cambridge, 1980 (Cambridge Classical Texts and Commentaries 22).

133CLF = D. R. Shackleton Bailey, Epistulae ad familiares, Cambridge, 1977 (2 vol.) (Cambridge Classical Texts and Commentaries 16-17).

134Clavel-Lévêque 1984 = M. Clavel-Lévêque, L’Empire en jeux, Paris, 1984.

135Clemente 1990 = G. Clemente, Basi sociali e assetti istituzionali nell’età della conquista, dans A. Schiavone (dir.), Storia di Roma. II. L’impero mediterraneo. I. La repubblica imperiale, Turin, 1990, p. 39-54.

136Clemente 2010 = G. Clemente, Cicero, Clodio e la censura : la politica e l’ideale, dans E. Dovere (dir.), Munuscula. Scritti in ricordo di Luigi Amirante, Naples, 2010, p. 51-74.

137Clemente 2016 = G. Clemente, I censori e il senato. I mores e la legge, dans Athenaeum 104/2, 2016, p. 446-500.

138Cloud 1988 = D. Cloud, Lex Iulia de ui : Part I, dans Athenaeum 76, 1988, p. 579-595.

139Cloud 1989 = D. Cloud, Lex Iulia de ui : Part II, dans Athenaeum 77, 1989, p. 427-465.

140Coarelli 1997 = F. Coarelli, Il Campo Marzio. Dalle origini alla fine della Repubblica, Rome, 1997.

141Cohen 1975 = B. Cohen, La notion d’“ordo” dans la Rome antique”, dans BAGB, 1975/2, p. 259-282.

142Cohen 1984 = B. Cohen, Some neglected ordines : the apparitorial status-group, dans C. Nicolet (dir.), Des ordres à Rome, Paris, 1984, p. 23-60.

143Cohen 1991 = D. Cohen, The Augustan Law on Adultery : The Social and Cultural Context, dans D.I. Kertzer, R.P. Saller (dir.), The Family in Italy from Antiquity to Present, New Haven-Londres, 1991, p. 109- 126.

144Coli 1954 = U. Coli, s.v. Ambitus, dans A. Azara, E. Eula (dir.), Novissimo Digesto Italiano (NNDI), 1/1, Turin, 1954, p. 534-536 (= Scritti di diritto romano 2, Milan, 1973 p. 935-940) (pagination dans la 1re édition).

145Combès 1997 = R. Combès, Valère Maxime. Faits et dits mémorables, livres IV-VI, Paris, 1997.

146Corbett 1930 = P. E. Corbett, The Roman Law of Marriage, Oxford, 1930.

147Corbier 1974 = M. Corbier, L’aerarium Saturni et l’aerarium militare : administration et prosopographie sénatoriale, Rome, 1974 (CEF 24).

148Corbier 2006 = M. Corbier, Donner à voir, donner à lire. Mémoire et communication dans la Rome ancienne, Paris, 2006.

149Cordier 2005 = P. Cordier, Nudités romaines. Un problème d’histoire et d’anthropologie, Paris, 2005.

150Cornell 1995 = T. J. Cornell, The Beginnings of Rome. Italy and Rome from the Bronze Age to the Punic Wars (c. 1000-264 BC), Londres-New York, 1995.

151Cornell 2000 = T. J. Cornell, The Lex Ovinia and the Emancipation of the Senate, dans C. Bruun (éd.), The Roman Middle Republic. Politics, Religion, and Historiography c. 400-133 B.C. (Papers from a conference at the Institutum Romanum Finlandiae, September 11-12, 1998), Rome, 2000, p. 69-89.

152Corradi 1927 = G. Corradi, Gaio Gracco e le sue leggi, dans SIFC 5, 1927, p. 235-297.

153Cosme 1993 = P. Cosme, Le livret militaire du soldat romain, dans CCG 4, 1993, p. 67-80.

154Cosme 2007 = P. Cosme, L’armée romaine – VIIIe s. av. J.-C.-Ve s. ap. J.-C., Paris, 2007.

155Costa 1889 = E. Costa, La data della Lex Plaetoria de circumscriptione adolescentium, dans BIDR 2, 1889, p. 72-77.

156Costa 1927 = E. Costa, Cicerone giureconsulto, Bologne, 19272 (2 vol.).

157Coudry 2007 = M. Coudry, Denys d’Halicarnasse, Plutarque, Dion Cassius : trois visions grecques de la censure, dans M.-L. Freyburger, D. Meyer (dir.), Visions grecques de Rome/Griechische Blicke auf Rom, Paris, 2007, p. 31-72.

158Coudry 2009 = M. Coudry, Partage et gestion du butin dans la Rome républicaine : procédures et enjeux, dans M. Coudry, M. Humm (dir.), Praeda. Butin de guerre et société, Stuttgart, 2009, p. 21-79 (Collegium Beatus Rhenanus 1).

159Coudry 2012 = M. Coudry, Lois somptuaires et regimen morum, dans J.-L. Ferrary (dir.), Leges publicae. La legge nell’esperienza giuridica romana, Pavie, 2012, p. 489-513 (Pubblicazioni del CEDANT 8).

160Crifò 1961 = G. Crifò, Ricerche sull’“exilium” nel periodo repubblicano, Milan, 1961.

161Crook 1987 = J.A. Crook, Lex Cornelia de falsis, dans Athenaeum 65, 1987, p. 163-171.

162Culham 1989 = P. Culham, Archives and Alternatives in Republican Rome, dans CPh 84, 1989, p. 100-115.

163Cuq 1928 = E. Cuq, Manuel des institutions juridiques des Romains, Paris, 19282.

164D’Ippolito 1965 = F. D’Ippolito, Un caso di “ambitus” del 66 a.C., dans Labeo 11, 1965, p. 42-46.

165Daube 1956 = D. Daube, Forms of Roman legislation, Oxford, 1956.

166David 1979 = J.-M. David, Promotion civique et droit à la parole : L. Licinius Crassus, les accusateurs et les rhéteurs latins, dans MEFRA 91/1, 1979, p. 135-181.

167David 1992 = J.-M. David, Le patronat judiciaire au dernier siècle de la République romaine, Rome, 1992.

168David 1999 = J.-M. David, Les procès-verbaux des judicia publica de la fin de la République, dans G. Khoury (dir.), Urkunden und Urkundenformulare im klassischen Altertum und in den orientalischen Kulturen, Heidelberg, 1999, p. 113-125.

169David 2003 = J.-M. David, Le prix de la voix : remarques sur la clause d’exclusion des praecones de la table d’Héraclée, dans T. Hantos (dir.), Laurea internationalis. Festchrift für Jochen Bleicken zum 75. Geburtstag, Stuttgart, 2003, p. 81-106.

170David 2012a = J.-M. David, Compétences techniques et qualification civique, dans Athenaeum 100, 2012, p. 263-280.

171David 2012b = J.-M. David, La baguette et la voix, dans S. Pittia, M. T. Schettino (dir.), Les sons du pouvoir dans les mondes anciens, Besançon, 2012, p. 313-327.

172Davies 2005 = G. Davies, What made the Roman Toga virilis ?, dans L. Cleland, M. Harlow, L. Llewellyn-Jones (dir.), The Clothed Body in the Ancient World, Oxford, 2005, p. 121-130.

173De Martino 1955 = F. De Martino, Nota sulla lex Iulia municipalis, dans Studi in onore di U. E. Paoli, Florence, 1955, p. 225-238.

174De Martino 1972 = F. De Martino, Storia della costituzione romana, 1, Naples, 19722.

175De Martino 1973a = F. De Martino, Storia della costituzione romana, 2, Naples, 19732.

176De Martino 1973b = F. De Martino, Storia della costituzione romana, 3, Naples, 19732.

177De Martino 1974 = F. De Martino, Storia della costituzione romana, 4, Naples, 19742.

178De Ruggiero – Passerini 1964 = E. De Ruggiero, A. Passerini, Dizionario epigrafico di antichità romane, 4/1, Spolète, 1964.

179De Sanctis 1956 = G. De Sanctis, Storia dei Romani. I. La Conquista del Primato in Italia, Florence, 19562.

180De Sanctis 1960 = G. De Sanctis, Storia dei Romani. II. La Conquista del Primato in Italia, Florence, 19602.

181De Visscher 1940 = F. De Visscher, Les Édits d’Auguste découverts à Cyrène, Louvain, 1940.

182De Francisci 1943 = P. De Francisci, Storia del diritto romano, 1, Milan, 19432.

183De Francisci 1959 = P. De Francisci, Quelques remarques sur la creatio des magistrats, dans Droits de l’Antiquité et sociologie juridique. Mélanges Henri Lévy-Bruhl, Paris, 1959, p. 119-127.

184Debray 1912 = L. Debray, Contribution à l’étude de la loi Plaetoria relative à la protection du mineur de vingt-cinq ans, dans Mélanges Girard 1, 1912, p. 265-314.

185Demougin 1984 = S. Demougin, De l’esclavage à l’anneau d’or des chevaliers, dans C. Nicolet (dir.), Des Ordres à Rome, Paris, 1984, p. 217-241.

186Demougin 1988 = S. Demougin, L’Ordre équestre chez les Julio-Claudiens, Rome, 1988.

187Demougin 1994 = S. Demougin (éd.), La mémoire perdue : à la recherche des archives oubliées, publiques et privées, de la Rome antique, Paris, 1994.

188Demougin 1998 = S. Demougin (éd.), La mémoire perdue : recherches sur l’administration romaine, Rome, 1998.

189Demougin 2001 = S. Demougin, Le bureau palatin a censibus, dans MEFRA 113/2, 2001, p. 621-631.

190Deniaux 1987 = E. Deniaux, De l’ambitio à l’ambitus : les lieux de la propagande et de la corruption électorale à la fin de la République, dans L’Urbs, espace urbain et histoire (Ier siècle av. J.-C.-IIIe siècle ap. J.-C.), Rome, 1987, p. 279-304 (CEF 98).

191Develin 1978 = R. Develin, The Atinian Plebiscite, Tribunes, and the Senate, dans CQ 28, 1978, p. 141-144.

192Di Salvo 1979 = S. Di Salvo, « Lex Laetoria ». Minore età e crisi sociale tra il III e il II a.C., Naples, 1979.

193Diliberto 1981 = O. Diliberto, Ricerche sull’“auctoramentum” e sulla condizione degli “auctorati”, Milan, 1981.

194Dondin-Payre 1979 = M. Dondin-Payre, Pour une identification du censeur de 64, dans REL 57, 1979, p. 126-144.

195Ducat 2005 = J. Ducat, Aristodémos le trembleur, dans Ktèma 30, 2005, p. 205-216.

196Ducos 1979 = M. Ducos, La crainte de l’infamie et l’obéissance à la loi, dans REL 57, 1979, p. 145-165.

197Ducos 1984 = M. Ducos, Les Romains et la loi : recherches sur les rapports de la philosophie grecque et de la tradition romaine à la fin de la République, Paris, 1984.

198Ducos 1990 = M. Ducos, La condition des acteurs à Rome : données juridiques et sociales, dans J. Blänsdorf (dir.), Theater und Gesellschaft im Imperium Romanum, Tübingen, 1990, p. 19-33.

199Ducos 1996 = M. Ducos, Rome et le droit, Paris, 1996.

200Dumézil 1943 = G. Dumézil, Servius et la Fortune : essai sur la fonction sociale de louange et de blâme et sur les éléments indo-européens du cens romain, Paris, 1943.

201Duncan 2006 = A. Duncan, Infamous Performers : Comic Actors and Female Prostitutes in Rome, dans C. A. Faraone, L. K. Mcclure (dir.), Prostitutes & Courtesans in the Ancient World, Madison, 2006, p. 252-273.

202Dupont 1985 = F. Dupont, L’acteur-roi : le théâtre dans la Rome antique, Paris, 1985.

203Dupont 1996 = F. Dupont, Grammaire de l’alimentation et des repas romains, dans J.-L. Flandrin, M. Montanari (dir.), Histoire de l’alimentation, Paris, 1996, p. 197-214.

204Dupont 2000 = F. Dupont, L’orateur sans visage. Essai sur l’acteur romain et son masque, Paris, 2000.

205Dupont – Éloi 2001 = F. Dupont, T. Éloi, L’érotisme masculin dans la Rome antique, Paris, 2001.

206Dupont – Letessier 2011 = F. Dupont, P. Letessier, Le théâtre romain, Paris, 2011.

207Duquesne 1926 = J. Duquesne, L’action legis Plaetoriae, dans Mélanges de droit romain dédiés à George Cornil, Gand-Paris, 1926, p. 215-244.

208Durkheim 2007 (1894) = E. Durkheim, Les règles de la méthode sociologique, Paris, 2007 (1894).

209Earl 1965 = D. C. Earl, Appian B. C. I, 14 and professio. Θέρος δ’ἦν ἤδη και προγραφαι δημάρχων ἐς το μέλλον, dans Historia 14, 1965, p. 325-332.

210Earl 1967 = D. C. Earl, The Moral and Political Tradition of Rome, Londres, 1967.

211Eck – Caballos – Fernández 1996 = W. Eck, A. Caballos, F. Fernández, Das Senatus consultum de Cn. Pisone patre, Munich, 1996 (Vestigia 48).

212Eder 1969 = W. Eder, Das vorsullanische Repetundenverfahren, Münich, 1969.

213Edmonson 2008 = J. Edmonson, Public Dress and Social Control in Late Republican and Early Imperial Rome, dans J. Edmonson, A. Keith (dir.), Roman Dress and the Fabrics of Roman Culture, Toronto-Buffalo-Londres, 2008, p. 21-46.

214Edwards 1993 = C. Edwards, The Politics of Immorality in Ancient Rome, Cambridge, 1993.

215Edwards 1997 = C. Edwards, Unspeakable Professions : Public Performance and Prostitution in Ancient Rome, dans J. P. Hallet, M. B. Skinner (dir.), Roman Sexualities, Princeton, 1997, p. 66-95.

216Eike Kocher 1965 = E. Eike Kocher, Überlieferter und ursprünglicher Anwendungsbereich der « Lex Cornelia de Falsis », Munich, 1965.

217Elias – Scotson 1997 (1965) = N. Elias, J. L. Scotson, Logiques de l’exclusion : enquête sociologique au cœur des problèmes d’une communauté, Paris, 1997 (traduit de l’anglais par P. E. Dauzat, 1965).

218Elster 2003 = M. Elster, Die Gesetze der mittleren römischen Republik, Darmstadt, 2003.

219Ernout – Meillet 1985 = A. Ernout, A. Meillet, Dictionnaire étymologique de la langue latine. Histoire des mots, Paris, 1985.

220Esmein 1886 = A. Esmein, Le délit d’adultère à Rome et la loi Julia de adulteriis, dans Mélanges d’histoire du droit et de critique. Droit romain, Paris, 1886, p. 71-169.

221Etcheto 2012 = H. Etcheto, Les Scipions. Famille et pouvoir à Rome à l’époque républicaine, Bordeaux, 2012 (Scripta antica 45).

222Evans 1997 = R. J. Evans, The Augustan “purge” of the senate and the census of 86 BC., dans AClass 40, 1997, p. 77-86.

223Ewins 1960 = U. Ewins, Ne quis iudicio circumueniatur, dans JRS 50, 1960, p. 94-107.

224Fadda 1894 = C. Fadda, L’Azione popolare : studio di diritto romano ed attuale. 1. Parte storica : diritto romano, Milan, 1894.

225Famerie 1998 = E. Famerie, Le latin et le grec d’Appien. Contribution à l’étude du lexique d’un historien grec de Rome, Genève, 1998 (Hautes études du monde gréco-romain 24).

226Fantham 1991 = E. Fantham, Stuprum : Public Attitudes and Penalties for Sexual Offences in Republican Rome, dans EMC 35, 1991, p. 267-291.

227Fascione 1981 = L. Fascione, Alle origini della legislazione ‘de ambitu’, dans F. Serrao (dir.), Legge e società nella repubblica romana, 1, Naples, 1981, p. 255-279.

228Fascione 1984 = L. Fascione, Crimen e quaestio ambitus nell’eta repubblicana : Contributo allo studio del diritto criminale repubblicano, Milan, 1984.

229Fascione 1988 = L. Fascione, Le norme ‘de ambitu’ della ‘lex Ursonensis’, dans Labeo 34/2, 1988, p. 179-188.

230Fascione 2009 = L. Fascione, L’ambitus e la Pro Plancio, dans B. Santalucia (dir.), La repressione criminale nella Roma repubblicana fra norma e persuasione, Pavie, 2009, p. 357-382 (Pubblicazioni del CEDANT 5).

231Faure 2013 = P. Faure, L’aigle et le cep. Les centurions légionnaires dans l’Empire des Sévères, 1, Bordeaux, 2013 (Scripta antiqua 54).

232Fayer 2005a = C. Fayer, La Familia romana : aspetti giuridici e antiquari. II. Sponsalia, matrimonio, dote, Rome, 2005.

233Fayer 2005b = C. Fayer, La Familia romana : aspetti giuridici e antiquari. III. Concubinato, divorzo, adulterio, Rome, 2005.

234Ferguson 1921 = W. S. Ferguson, The Lex Calpurnia of 149 B.C., dans JRS 11, 1921, p. 86-100.

235Ferrary 1977 = J.-L. Ferrary, Recherches sur la législation de Saturninus et de Glaucia, dans MEFRA 89/2, 1977, p. 619-660.

236Ferrary 1979 = J.-L. Ferrary, Recherches sur la législation de Saturninus et de Glaucia, II, dans MEFRA 91/1, 1979, p. 85-134.

237Ferrary 1983 = J.-L. Ferrary, Les origines de la loi de majesté à Rome, dans CRAI 127/4, 1983, p. 556-572.

238Ferrary 1991 = J.-L. Ferrary, Lex Cornelia de sicariis et veneficiis, dans Athenaeum 79, 1991, p. 417-434.

239Ferrary 2001 = J.-L. Ferrary, À propos des pouvoirs d’Auguste, dans CCG 12, 2001, p. 101-154.

240Ferrary 2003a = J.-L. Ferrary, La législation romaine dans les livres 21 à 45 de Tite-Live, dans T. Hantos (éd.), Laurea internationalis. Festchrift für Jochen Bleicken zum 75. Geburtstag, Stuttgart, 2003, p. 107-142.

241Ferrary 2003b = J.-L. Ferrary, Res publica restituta et les pouvoirs d’Auguste, dans S. Franchet d’Espèrey, V. Fromenti, S. Gotteland, J.-M. Roddaz (dir.), Fondements et crises du pouvoir, Bordeaux, 2003, p. 419-428 (Études – Ausonius 9).

242Ferrary 2010 = J.-L. Ferrary, Les ordines et le droit, dans A. Corbino, M. Humbert, G. Negri (dir.), Homo, caput, persona. La costruzione giuridica dell’identità nell’esperienza romana, Pavie, 2010, p. 315-345 (Pubblicazioni del CEDANT 6).

243Ferrary 2012a = J.-L. Ferrary, La législation de ambitu de Sylla à Auguste, dans « Iuris vincula ». Studi in onore di Mario Talamanca, 3, Naples, 2001, p. 159-198 = réédité et augmenté dans Id., Recherches sur les lois comitiales et sur le droit public romain, Pavie, 2012, p. 435-462 (Pubblicazioni del CEDANT 10) (pagination de la 2e édition).

244Ferrary 2012b = J.-L. Ferrary, La législation augustéenne et les dernières lois comitiales, dans J.-L. Ferrary (dir.), Leges publicae. La legge nell’esperienza giuridica romana, Pavie, 2012, p. 569-592 (Pubblicazioni del CEDANT 8).

245Ferrary 2012c = J.-L. Ferrary, Lois et procès de maiestate dans la Rome républicaine, dans B. Santalucia (dir.), La Repressione criminale nella Roma repubblicana fra norma e persuasione, Pavie, 2009, p. 223-249 (Pubblicazioni del CEDANT 5) = réédité et augmenté dans Id., Recherches sur les lois comitiales et sur le droit public romain, Pavie, 2012, p. 463- 489 (Pubblicazioni del CEDANT 10) (pagination de la 2e édition).

246Ferrary 2012d = J.-L. Ferrary, Patroni et accusateurs dans la procédure de repetundis, dans RD 76, 1998, p. 17-46 = réédité et augmenté dans Id., Recherches sur les lois comitiales et sur le droit public romain, Pavie, 2012, p. 397-433 (Pubblicazioni del CEDANT 10) (pagination de la 2e édition).

247Ferrini 1976 = C. Ferrini, Diritto penale : esposizione storica e dottrinale, Rome, 1976.

248Flach 1994 = D. Flach, Die Gesetze der frühen römischen Republik, Darmstadt, 1994.

249Flaig 1992 = E. Flaig, Den Kaiser herausfordern. Die Usurpation im Römischen Reich, Francfort, 1992.

250Flaig 1994 = E. Flaig, Repenser le politique dans la République romaine, dans Actes de la recherche en sciences sociales 105, 1994, p. 13-25.

251Flaig 2003 = E. Flaig, Ritualisierte Politik. Zeichen, Gesten und Herrschaft im Alten Rom, Göttingen, 2003.

252Forni 1953 = G. Forni, Manio Curio Dentato uomo democratico, dans Athenaeum 31, 1953, p. 170-239.

253Foucault 1975 = M. Foucault, Surveiller et Punir. Naissance de la prison, Paris, 1975.

254Fraccaro 1930 = P. Fraccaro, I censimenti nell’antichità, La Geografia 1-6, 1930, p. 51-54.

255Fraccaro 1956a = P. Fraccaro, “Tribules” ed “Aerarii”. Una ricerca di diritto pubblico romano, dans Athenaeum 11, 1933, p. 150-172 (= Opuscula 2, Pavie, 1957, p. 149-170) (pagination de la seconde édition).

256Fraccaro 1956b = P. Fraccaro, Catone il censore in Tito-Livio, dans Studi Liviani, Rome, 1934, p. 209-236 (= Opuscula, 1, Pavie, 1956, p. 114- 137) (pagination de la 2e édition).

257Fraccaro 1956c = P. Fraccaro, Ricerche storiche e letterarie sulla censura del 184/183, dans E. Pais (dir.), Studi storici per l’antichità classica, 4, 1911, p. 1-137 (= Opuscula 1, Pavie, 1956, p. 417-508, pagination de cette édition).

258Fraccaro 1957 = P. Fraccaro, Sulle “leges iudiciariae” romane, dans RIL, 52, 1919, p. 335-370 (= Opuscula, 2, Pavie, 1957, p. 255-286) (pagination de la 2e édition).

259Frank 1931 = T. Frank, The Status of Actors at Rome, dans CP 26, 1931, p. 11-20.

260Frank 1959 = T. Frank, An Economic Survey of Ancient Rome. I. Rome and Italy of the Republic, New York, 19592.

261Frederiksen 1965 = M.W. Frederiksen, The Republican Municipal Laws : Errors and Drafts, dans JRS 55, 1965, p. 183-198.

262Frederiksen 1968 = M.W. Frederiksen, Campanian Cavalry : a Question of Origins, dans DArch 2, 1968, p. 14-24.

263Freyburger 1986 = G. Freyburger, Fides. Étude sémantique et religieuse depuis les origines jusqu’à l’époque augustéenne, Paris, 1986.

264Gabba 1951 = E. Gabba, Ricerche sull’esercito professionale romano da Mario ad Augusto, dans Athenaeum 29, 1951, p. 171-272.

265Gabba 1955 = E. Gabba, Note Appianee, dans Athenaeum 33, 1955, p. 218- 230 = Gabba 1973, p. 537-546 (pagination de la 1re edition).

266Gabba 1959 = E. Gabba, Sui senati delle città siciliane nell’età di Verre, dans Athenaeum 47, 1959, p. 304-320.

267Gabba 1973 = E. Gabba, Esercito e società nella tarda repubblica romana, Florence, 1973

268Gabba 1997 = E. Gabba, Democrazia a Roma, dans Athenaeum 75, 1997, p. 266-271.

269Gaffiot 1903 = F. Gaffiot, Le subjonctif après quotiens, dans RPh 27, 1903, p. 273-278.

270Galsterer 1987 = H. Galsterer, La loi municipale des Romains : chimère ou réalité ?, dans RD 65/2, 1987, p. 181-203.

271Gardner 1986 = J. F. Gardner, Women in Roman Law and Roman Society, Londres-Sidney, 1986.

272Gardner 1993 = J. F. Gardner, Being a Roman Citizen, New York, 1993.

273Garfinkel 1956 = H. Garfinkel, Conditions of Successful Degradation Ceremonies, dans American Journal of Sociology 61/5, 1956, p. 420-425.

274Garnsey 1966 = P. Garnsey, The Lex Iulia and Appeal under the Empire, dans JRS 56, 1966, p. 167-189.

275Garnsey 1970 = P. Garnsey, Social Status and Legal Privilege in the Roman Empire, Oxford, 1970.

276Gaudemet 1994 = J. Gaudemet, Les institutions de l’Antiquité, Paris, 1994.

277Girard 1901 = P. F. Girard, Histoire de l’organisation judiciaire des Romains, Paris, 1901.

278Girard 1913 = P. F. Girard, Les leges Iuliae iudiciorum publicorum et priuatorum, dans ZRG 34, 1913, p. 295-372.

279Girard 1929 = P. F. Girard, Manuel élémentaire de droit romain, Paris, 1929.

280Girard – Senn 1967 = P. F. Girard, F. Senn (éd.), Textes de droit romain. Tome 1, Milan, 1967 (7e édition par un groupe de romanistes).

281Girard – Senn 1977 = P. F. Girard, F. Senn (éd.), Textes de droit romain. Tome 2, Les lois des Romains, Milan, 1977 (7e édition par un groupe de romanistes).

282Giuffrè 1974 = V. Giuffrè, La letteratura de re militari. Appunti per una storia degli ordinamenti militari, Naples, 1974.

283Giuffrè 1980 = V. Giuffrè, “Militum disciplina” e “ratio militaris”, dans ANRW 2, 13, 1980, p. 234-277.

284Gnoli 1972 = F. Gnoli, Sulla paternità e sulla datazione della Lex Iulia peculatus, dans SDHI 38, 1972, p. 328-338.

285Gnoli 1979 = F. Gnoli, Ricerche sul crimen peculatus, Milan, 1979.

286Goldman 1994a = N. Goldman, Reconstructing Roman Clothing, dans J. L. Sebesta, L. Bonfante (dir.), The World of Roman Costume, Madison, 1994, p. 213-237.

287Goldman 1994b = N. Goldman, Roman Footwear, dans J.L. Sebesta, L. Bonfante (dir.), The World of Roman Costume, Madison, 1994, p. 101-129.

288González Romanillos 2003 = J.A. González Romanillos, Antecedentes de la quaestio de repetundis, dans Iura 54, 2003, p. 136-156.

289Goodyear 1981 = F. D. R. Goodyear, The Annals of Tacitus : books 1-6. Volume II, Annals 1.55-81 and Annals 2, Cambridge, 1981 (Cambridge Classical Texts and Commentaries 23).

290Gouillart 1986 = C. Gouillart, Tite-Live. Histoire romaine livre XL, Paris, 1986.

291Greenidge 1894 = A. H. J. Greenidge, Infamia. Its Place in Roman Public and Private Law, Oxford, 1894.

292Greenidge 1901= A. H. J. Greenidge, The Legal Procedure of Cicero’s Time, Oxford, 1901.

293Grenade 1961 = P. Grenade, Essai sur les origines du Principat. Investiture et renouvellement des pouvoirs impériaux, Paris, 1961.

294Griffin 1973 = M. T. Griffin, The “leges iudiciariae” of the Pre-Sullan Era, dans CQ 23, 1973, p. 108-126.

295Gruen 1968 = E. S. Gruen, Roman Politics and the Criminal Courts, 149-78 B.C., Cambridge (Mass.), 1968.

296Gruen 1971 = E. S. Gruen, Some Criminal Trials of the Late Republic, dans Athenaeum 49, 1971, p. 54-69.

297Gruen 1974 = E. S. Gruen, The Last Generation of the Roman Republic, Berkeley, 1974.

298Gsell 1893 = S. Gsell, Essai sur le règne de l’empereur Domitien, Paris, 1893.

299Guarino 1983 = A. Guarino, I “gladiatores” e l’“auctoramentum”, dans Labeo 29, 1983, p. 7-24.

300Guérin 2015 = C. Guérin, La voix de la vérité. Témoin et témoignage dans les tribunaux romains du Ier siècle av. J.-C., Paris, 2015 (Mondes anciens 2).

301Haelst 1989 = J. van Haelst, Les origines du codex, dans A. Blanchard (dir.), Les débuts du codex, Turnhout, 1989, p. 13-25.

302Hall 1969 = U. Hall, The “IIIvir a.d.a.” of the “lex Bantina”, dans Studi in onore di Edoardo Volterra 1, Milan, 1969, p. 199-207.

303Hall 1972 = U. Hall, Appian, Plutarch, and the tribunician elections of 123 B.C., dans Athenaeum 50, 1972, p. 3-35.

304Hammond 1933 = M. Hammond, The Augustan Principate, Cambridge (Mass.), 1933.

305Hansen 1976 = M. H. Hansen, Ἀπαγωγή, ἔνδειξις, and ἐφήγησις against κακοῦργοι, ἄτιμοι and φευγόντες. A study in the Athenian administration of justice in the fourth century B.C., Odense, 1976.

306Hantos 1983 = T. Hantos, Das römische Bundesgenossensystem in Italien, Munich, 1983 (Vestigia 34).

307Hardy 1917 = E. G. Hardy, The Catilinarian Conspiracy in its Context : A Re-Study of the Evidence, dans JRS 7, 1917, p. 153-128.

308Hardy 1919 = E.G. Hardy, Lectio senatus and census under Augustus, dans CQ 13, 1919, p. 43-49.

309Harmand 1967 = J. Harmand, L’armée et le soldat à Rome de 107 à 50 avant notre ère, Paris, 1967.

310Harris 1971 = W.V. Harris, Rome in Etruria and Umbria, Oxford, 1971.

311Harris 1983 = W.V. Harris, Literacy and epigraphy, I, dans ZPE 52, 1983, p. 87-111.

312Harris 1989 = W. V. Harris, Ancient Literacy, Cambridge-Londres, 1989.

313Havas 1973 = L. Havas, Notes sur la candidature de Catilina en 66 av. n.è., dans ACD 9, 1973, p. 33-40.

314Helgeland 1978 = J. Helgeland, Roman Army Religion, dans ANRW, 2, 16/2, 1978, p. 1470-1505.

315Hellegouarch 1963 = J. Hellegouarch, Le vocabulaire latin des relations et des partis politiques sous la République, Paris, 1963.

316Hermon 1972 = E. Hermon, La loi agraire de Saturninus de 100 av. J.-C. et la colonisation latine de la Narbonnaise, dans Iura 23, 1972, p. 67-103.

317Hiebel 2009 = D. Hiebel, Rôles instutionnel et politique de la contio sous la République romaine (287-49 av. J.-C.), Paris, 2009.

318Hill 1952 = H. Hill, The Roman Middle Class in the Republican Period, Oxford, 1952.

319Hinard 1976 = F. Hinard, Remarques sur les praecones et le praeconium dans la Rome de la fin de la République, dans Latomus 35, 1976, p. 730- 746.

320Hinard 1985 = F. Hinard, Les Proscriptions de la Rome républicaine, Rome, 1985 (CEF 83).

321Hinard 1988 = F. Hinard, De la dictature à la tyrannie, dans F. Hinard (dir.), Dictatures, Actes de la table ronde réunie à Paris les 27 et 28 février 1984, Paris, 1988 p. 87-96.

322Hoffmann 1959 = W. Hoffmann, Catilina und die römische Revolution, dans Gymnasium 66, 1959, p. 459-477.

323Holford-Strevens 1988 = L. Holford-Strevens, Aulu-Gellius, Londres, 1988.

324Hölkeskamp 1987 = K.-J. Hölkeskamp, Die Entstehung der Nobilität : Studien zur sozialen und politischen Geschichte der Römischen Republik im 4. Jhdt. v. Chr., Stuttgart, 1987.

325Hölkeskamp 2008 (2004) = K.-J. Hölkeskamp, Reconstruire une République : la « culture politique » de la Rome antique et la recherche des dernières décennies, Nantes, 2008 (traduit de l’allemand par C. Layre, F. Hurlet, 2004).

326Hollard 2010 = V. Hollard, Le rituel du vote. Les assemblées du peuple romain, Paris, 2010.

327Hopkins 1983 = K. Hopkins, Death and Renewal, Cambridge, 1983.

328Hopkins 1991= K. Hopkins, From Violence to Blessing : Symbols and Rituels in Ancient Rome, dans A. Molho, K. Raaflaub, J. Emlen (dir.), City States in Classical Antiquity and Medieval Italy : Athens and Rome, Florence and Venice, Stuttgart, 1991, p. 479-498.

329Horsmann 1998 = G. Horsmann, Die Wagenlenker der römischen Kaiserzeit. Untersuchungen zu ihrer sozialen Stellung, Stuttgart, 1998 (Forschungen zur antiken Sklaverei 29).

330Hugoniot 2004 = C. Hugoniot, De l’infamie à la contrainte. Évolution de la condition sociale des comédiens sous l’Empire romain, dans C. Hugoniot, F. Hurlet, S. Milanezi, Le statut de l’acteur dans l’Antiquité grecque et romaine, Actes de colloque, Tours, 3-4 mai 2002, Tours, 2004, p. 213-240.

331Humbert 1972a = M. Humbert, Le remariage à Rome. Étude d’histoire juridique et sociale, Milan, 1972.

332Humbert 1972b = M. Humbert, L’incorporation de Caere dans la ciuitas romana, dans MEFRA 84/1, 1972, p. 231-268.

333Humbert 1978 = M. Humbert, Municipium et ciuitas sine suffragio. L’organisation de la conquête jusqu’à la guerre sociale, Rome, 1978 (CEF 36).

334Humbert 1987 = M. Humbert, Hispala Faecenia et l’endogamie des affranchis sous la République, dans Index 15, 1987, p. 131-148.

335Humm 2005 = M. Humm, Appius Claudius Caecus, Rome, 2005 (BEFAR 322).

336Humm 2010 = M. Humm, Il regimen morum dei censori e le identità dei cittadini, dans A. Corbino, M. Humbert, G. Negri (dir.), Homo, caput, persona. La costruzione giuridica dell’identità nell’esperienza romana, Pavie, 2010, p. 283-314 (Pubblicazioni del CEDANT 6).

337Humm 2012 = M. Humm, The Curiate Law and the Religious Nature of the Power of Roman Magistrates, dans O. Tellegen-Couperus (dir.), Law and Religion in the Roman Republic, Leyde-Boston, 2012, p. 57-84 (Mnemosyne. Supplements 336).

338Hurlet 1993 = F. Hurlet, La dictature de Sylla : monarchie ou magistrature républicaine ?, Rome, 1993 (Études de philologie, d’archéologie et d’histoire anciennes 30).

339Hus – André 1974 = A. Hus, J.-M. André, L’Histoire à Rome, Paris, 1974 (Collection Sup. Littératures anciennes 3).

340Huschke 1874 = P. E. Huschke, Iurisprudentiae anteiustinianae quae supersunt in usum maxime Academicum, Leipzig, 1874.

341Ioannatou 2006 = M. Ioannatou, Affaires d’argent dans la correspondance de Cicéron, Paris, 2006.

342Jacotot 2013 = M. Jacotot, Question d’honneur. Les notions d’honos, honestum et honestas dans la République romaine antique, Rome, 2013 (CEF 479).

343Jal 1998 = P. Jal, Tite-Live. Histoire romaine. Livre XXVII, Paris, 1998.

344Jhering 1880 (1866) = R. von Jhering, L’esprit du droit romain dans les diverses phases de son développement, 1, Paris, 18802 (traduit de l’allemand par O. de Meulenaere, 1866).

345Jhering 1888 (1874) = R. von Jhering, L’esprit du droit romain dans les diverses phases de son développement, 4, Paris, 18882 (traduit de l’allemand par O. de Meulenaere, 1874).

346Jones A. 1960a = A. H. M. Jones, I appeal unto Caesar, dans Jones A. 1960b, p. 53-65.

347Jones A. 1960b = A. H. M. Jones, Studies in Roman Government and Law, Oxford, 1960.

348Jones A. 1972 = A. H. M. Jones, The Criminal Courts of the Roman Republic and Principate, Oxford, 1972.

349Jones B. 1972 = B. W. Jones, A Note on the Flavians’ attitude to the censorship, dans Historia 21, 1972, p. 128.

350Jones B. 1984 = B.W. Jones, The Emperor Titus, Londres-Sydney-New York, 1984.

351Jones C. 1987 = C.P. Jones, Stigma : Tattooing and Branding in Graeco-Roman Antiquity, dans JRS 77, 1987, p. 139-155.

352Jörs 1882 = P. Jörs, Ueber das Verhältnis der Lex Julia de maritandis ordinibus zur Lex Papia Poppaea, Bonn, 1882 rééditée par T. Spagnuolo Vigorita dans P. Jörs, “Iuliae rogationes”. Due studi sulla legislazione matrimoniale augustea, Naples, 1985.

353Jung 1982 = J. H. Jung, Die Rechtsstellung der römischen Soldaten : Ihre Entwicklung von den Anfängen Roms bis auf Diokletian, dans ANRW 2, 14, 1982, p. 882-1013.

354Karlowa 1870 = O. Karlowa, Zur Geschichte der Infamia, dans ZRG 9, 1870, p. 204-238.

355Karlowa 1901 = O. Karlowa, Römische Rechtsgeschichte, 2, Leipzig, 1901.

356Kaser 1956 = M. Kaser, Infamia und Ignominia in der römischen Rechtsquellen, dans ZRG 73, 1956, p. 220-278.

357Kaser 1971-1975 = M. Kaser, Das römische Privatrecht, Munich, 19712 et 19752 (2 vol.) (Handbuch der Altertumswissenschaft 10.3.3.1 & 2).

358Kaser – Hackl 1996 = M. Kaser, K. Hackl, Das römische Zivilprozeßrecht, Munich, 19962 (Handbuch der Altertumswissenschaft 10.3.4).

359Kelly 1966 = J. M. Kelly, Roman litigation, Oxford, 1966.

360Kienast 1954 = D. Kienast, Cato der Zensor : seine Persönlichkeit und seine Zeit, Heidelberg, 1954.

361Klenze 1825 = C. A. C. Klenze, Fragmenta legis Seruiliae repetundarum, Berlin, 1825.

362Kolendo 1981 = J. Kolendo, La répartition des places aux spectacles et la stratification sociale dans l’Empire romain, dans Ktèma 6, 1981, p. 301-315.

363Krüger 1894 (1888) = P. Krüger, Histoire des sources du droit romain, Paris, 1894 (traduit de l’allemand par J. Brisseau, édition de 1888 augmentée).

364Krüger – Mommsen – Studemund 1878 = P. Krüger, T. Mommsen et W. Studemund, Collectio librorum iuris Anteiustiniani in usum scholarum, 2, Berlin, 1878.

365Kübler 1938 = B. Kübler, recension de L. Pommeray, Études sur l’infamie en droit romain, Paris, 1937 dans ZRG 58, 1938, p. 302-303.

366Kunkel 1962 = W. Kunkel, Untersuchungen zur Entwicklung des römischen Kriminalverfahrens in vorsullanischer Zeit, Munich, 1962.

367Kunkel 1963 = W. Kunkel, RE, 24, Stuttgart, 1963, col. 720-786 s. v. Quaestio.

368Kunkel – Wittmann 1995 = W. Kunkel, R. Wittmann, Staatsordnung und Staatspraxis der römischen Republik, 2, Die Magistratur, Munich, 1995 (Handbuch der Altertumswissenschaft 10.3.2.2).

369Kuryłowicz 1985 = M. Kuryłowicz, Das Glücksspiel im römischen Recht, dans ZRG 102, 1985, p. 185-219.

370Lachenaud – Coudry 2011 = G. Lachenaud, M. Coudry, Dion Cassius. Histoire romaine, livres 38, 39 & 40, Paris, 2011.

371Lanfranchi 2013 = T. Lanfranchi, À propos de la carrière de Cn. Flavius, dans MEFRA 125/1, 2013 [en ligne : http://mefra.revues.org/​1322].

372Lanfranchi 2015 = T. Lanfranchi, Les tribuns de la plèbe et la formation de la République romaine (494-287 av. J.-C.), Rome, 2015 (BEFAR 368).

373Lange 1876 = L. Lange, Römische Alterthumer, 3, Berlin, 18762.

374Lange 1879 = L. Lange, Römische Alterthumer, 2, Berlin, 18793.

375Lange 1887 = L. Lange, De plebiscitis Ovinio et Atinio disputatio, dans Kleine Schriften 2, Göttingen, 1887, p. 393-446.

376Last 1945 = H. Last, The Servian Reform, dans JRS 35, 1945, p. 30-48.

377Le Teuff 2010 = B. Le Teuff, Les recensements dans les provinces de la République romaine : aux origines de la réforme augustéenne, dans N. Barrandon, F. Kirbihler (dir.), Administrer les provinces de la République romaine, Rennes, 2010, p. 195-211.

378Lebek 1990 = W. D. Lebek, Standeswürde und Berufsverbot unter Tiberius, dans ZPE 81, 1990, p. 37-96.

379Lebek 1991 = W. D. Lebek, Das SC der Tabula Larinas : Rittermusterung und andere Probleme, dans ZPE 85, 1991, p. 41-70.

380Lee 1996 = A. D. Lee, Morale and the Roman experience of battle, dans A. B. Lloyd, Battle in Antiquity, Londres, 1996, p. 199-217.

381Legras 1907 = H. Legras, La Table latine d’Héraclée (la prétendue lex Julia municipalis), Paris, 1907.

382Lendon 1997 = J. E. Lendon, Empire of Honour. The Art of Government in the Roman World, Oxford, 1997.

383Lenel 1881 = O. Lenel, Beiträge zur Kunde des Edicts und der Edictcommentare : Mit einer Tafel, dans ZRG 2, 1881, p. 14-82.

384Lenel 1889 = O. Lenel, Palingenesia iuris civilis, Leipzig, 1889 (2 vol.).

385Lenel 1901 = O. Lenel, Essai de reconstitution de l’Édit perpétuel, 1, Paris, 1901 (traduit de l’allemand sur un texte revu par l’auteur par F. Peltier).

386Lenel 1927 = O. Lenel, Das Edictum perpetuum : ein Versuch zu dessen Wiederherstellung, Leipzig, 1883 et 1927.

387Lengle 1931 = J. Lengle, Die Verurteilung der römischen Feldherrn von Arausio, dans Hermes 66/4, 1931, p. 302-316.

388Lengle 1933 = J. Lengle, Die Auswahl der Richter im römischen Quästionsprozeß, dans ZRG 53, 1933, p. 275-296.

389Leppin 1992 = H. Leppin, Histrionen : Untersuchungen zur sozialen Stellung von Bühnenkünstlern im Westen des Römischen Reiches zur Zeit der Republik und des Principats, Bonn, 1992.

390Letta 1984 = C. Letta, L’Italia dei mores Romani nelle Origines di Catone, dans Athenaeum 62, 1984, p. 3-30 et 416-439.

391Levi 1973 = M. A. Levi, Nerone e i suoi tempi, Milan, 19732.

392Levick 1967 = B. Levick, Acerbissima lex Servilia, dans CR 17, 1967, p. 256- 258.

393Levick 1976 = B. Levick, Tiberius the Politician, Londres, 1976.

394Levick 1978 = B. Levick, Antiquarian or Revolutionary ? Claudius Caesar’s Conception of his Principate, dans AJPh 99, 1978, p. 79-105.

395Levick 1979 = B. Levick, Poena Legis Maiestatis, dans Historia 38, 1979, p. 358-379.

396Levick 1981 = B. Levick, Professio, dans Athenaeum 59, 1981, p. 378-388.

397Levick 1983 = B. Levick, The senatus consultum from Larinum, dans JRS 73, 1983, p. 97-115.

398Levick 1999 = B. Levick, Vespasian, Londres-New York, 1999.

399Levy 1933 = E. Levy, Von den römischen Anklägervergehen, dans ZRG 53, 1933, p. 151-233.

400Levy 1963 = E. Levy, Die römische Kapitalstrafe, dans Gesammelte Schriften, 2, Cologne-Graz, 1963.

401Lévy 2003 = E. Lévy, Sparte. Histoire politique et sociale jusqu’à la conquête romaine, Paris, 2003 (Points. Histoire 329).

402Lewis 2006 = R. G. Lewis, Asconius Commentaries on Speeches by Cicero, Oxford, 2006.

403Licandro 1997 = O. Licandro, Candidature e accusa criminale : strumenti giuridici e lotta politica nella tarda repubblica, dans Index 25, 1997, p. 447-471.

404Lilja 1983 = S. Lilja, Homosexuality in Republican and Augustan Rome, Helsinki, 1983 (Commentationes humanarum litterarum 74).

405Linderski 1985 = J. Linderski, Buying the vote : Electoral Corruption in the Late Republic, dans The Ancient World 11, 1985, p. 87-94 = Roman Questions 1, Stuttgart, 1995, p. 107-114 (pagination dans la 1re edition).

406Lintott 1968 = A. W. Lintott, Violence in Republican Rome, Oxford, 1968.

407Lintott 1972 = A. W. Lintott, Provocatio. From the Struggle of the Orders to the Principate, dans ANRW 1, 2, Berlin, 1972, p. 226-267.

408Lintott 1976 = A. W. Lintott, The Procedure under the Leges Calpurnia and Iunia de repetundis and the actio per sponsionem, dans ZPE 22, 1976, p. 207-214.

409Lintott 1978 = A. W. Lintott, The “Quaestiones de Sicariis et Veneficis” and the Latin “Lex Bantina”, dans Hermes 106, 1978, p. 125-138.

410Lintott 1981 = A. W. Lintott, The leges de repetundis and Associate Measures under the Republic, dans ZRG 98, 1981, p. 162-212.

411Lintott 1990 = A. W. Lintott, Electoral Bribery in the Roman Republic, dans JRS 80, 1990, p. 1-16.

412Lintott 1992 = A. W. Lintott, Judicial Reform and Land Reform in the Roman Republic. A new Edition with translation and commentary of the Laws from Urbino, Cambridge, 1992.

413Lintott 2009 = A. W. Lintott, Provocatio e iudicium populi dopo Kunkel, dans B. Santalucia (dir.), La repressione criminale nella Roma repubblicana fra norma e persuasione, Pavie, 2009, p. 15-24 (Pubblicazioni del CEDANT 5).

414Lo Cascio 1975-1976 = E. Lo Cascio, Praeconium e dissignatio nella Tabula Heracleensis, dans Helikon 15-16, 1975-1976, p. 351-371.

415Lo Cascio 2001 = E. Lo Cascio, Il census a Roma e la sua evoluzione dall’età « serviana » alla prima età imperiale, dans MEFRA 113/2, 2001, p. 565- 603.

416Lovisi 1998 = C. Lovisi, À l’origine de la loi Scantinia ?, dans M. Humbert, Y. Thomas (dir.), Mélanges à la mémoire d’André Magdelain, Paris, 1998, p. 275-283.

417Lovisi 1999 = C. Lovisi, Contribution à l’étude de la peine de mort sous la République romaine (509-149 av. J.-C.), Paris, 1999.

418LPPR = G. Rotondi, Leges publicae populi romani, Milan, 1912.

419LTUR = E. M. Steinby (éd.), Lexicon topographicum urbis Romae, Rome, 1993-2000 (6 vol.).

420Lübtow 1955 = U. von Lübtow, Das römische Volk, Francfort, 1955.

421Luce 1977 = T.J. Luce, Livy : The Composition of his History, Princeton, 1977.

422Luhmann 2006 (1968) = N. Luhmann, La confiance. Un mécanisme de réduction de la complexité sociale, Paris, 2006 (traduit de l’allemand par S. Bouchard, 1968).

423Macmullen 1984 = R. Macmullen, The Legion as a society, dans Historia 33, 1984, p. 440-456.

424Macmullen 1991 = R. Macmullen, Hellenizing the Romans (2nd century B.C.), dans Historia 40, 1991, p. 419-438.

425Madvig 1885 (1882) = J.-N. Madvig, L’État romain, sa constitution et son administration, 2, Paris, 1885 (traduit de l’allemand par C. Morel, 1882).

426Magdelain 1943 = A. Magdelain, Essai sur les origines de la sponsio, Paris, 1943.

427Magdelain 1964 = A. Magdelain, Auspicia ad patres redeunt, dans M. Renard, R. Schilling (dir.), Hommages à Jean Bayet, Bruxelles, 1964, p. 427- 473 (Collection Latomus 70) (= Id., Jus, Imperium, Auctoritas. Études de droit romain, Rome, 1990, p. 341-383 ; CEF 133).

428Magdelain 1968 = A. Magdelain, Recherches sur l’imperium : la loi curiate et les auspices d’investiture, Paris, 1968.

429Magdelain 1978 = A. Magdelain, La loi à Rome. Histoire d’un concept, Paris, 1978 (Collection d’études latines 38).

430Magdelain 1982 = A. Magdelain, « De l’auctoritas patrum à l’auctoritas senatus », dans Iura 33, 1982, p. 25-45 (= Id., Jus Imperium Auctoritas. Études de droit romain, Rome, 1990, p. 385-403 ; CEF 133) (pagination de la 2e édition).

431Magdelain 1988 = A. Magdelain, Provocatio ad populum, dans Estudios en homenaje al Prof. Juan Iglesias, 1, Madrid, 1988, p. 407-423 (= Id., Jus Imperium Auctoritas : études de droit romain, Rome, 1990, p. 567- 588 ; CEF 133) (pagination de la 2e édition).

432Mai 1828 = A. Mai, Classicorum auctorum e Vaticanis codicibus editorum, 2, Rome, 1828.

433Malcovati 1953 = E. Malcovati, Oratorum Romanorum fragmenta Liberae rei publicae, Turin, 19534.

434Manfredini 1976 = A. G. Manfredini, L’editto De coercendis rhetoribus Latinis del 92 a.C., dans SDHI 42, 1976, p. 99-148.

435Manfredini 1977 = A. G. Manfredini, Contributi allo studio dell’« iniuria » in età repubblicana, Milan, 1977.

436Manfredini 1979 = A. D. Manfredini, La diffamazione verbale nel diritto romano, Milan, 1979.

437Mannino 1994 = V. Mannino, Ancora sugli effetti della “lex Publilia Philonis de patrum auctoritate” e della “lex Maenia”, dans Iura 45, 1994, p. 94- 125.

438Mantovani 1989 = D. Mantovani, Il problema d’origine dell’accusa popolare. Dalla « quaestio » unilateral alla « quaestio » bilaterale, Padoue, 1989.

439Mantovani 1998 = D. Mantovani, L’editto come codice e da altri punti di vista, dans A. A. V. V., La Codificazione del diritto dall’antico al moderno, Naples, 1998, p. 162-176.

440Mantovani 2000a = D. Mantovani, Aspetti documentali del processo criminale nella Repubblica. Le tabulae publicae, dans MEFRA 112/2, 2000, p. 651-691.

441Mantovani 2000b = D. Mantovani, L’Édit comme code, dans E. Lévy (dir.), La codification des lois dans l’Antiquité. Actes de colloque, Strasbourg, 27-29 novembre 1997, Paris, 2000, p. 257-272.

442Mantovani 2010a = D. Mantovani, Le opere di giuristi romani come letteratura. Riflessioni per la didattica, dans S. Rocca (dir.), Latina Didaxis, vol. 25, Gênes, 2010, p. 41-71.

443Mantovani 2010b = D. Mantovani, Lessico dell’identità, dans A. Corbino, M. Humbert, G. Negri (dir.), Homo, caput, persona. La costruzione giuridica dell’identità nell’esperienza romana, Pavie, 2010, p. 3-47 (Pubblicazioni del CEDANT 6).

444Mantovani 2012 = D. Mantovani, Legum multitudo e diritto privato. Revisione critica della tesi di Giovanni Rotondi, dans J.-L. Ferrary, Leges publicae. La legge nell’esperienza giuridica romana, Pavie, 2012, p. 707-767 (Pubblicazioni del CEDANT 6).

445Manuwald 2011 = G. Manuwald, Roman Republican Theatre, Cambridge, 2011.

446Marquardt 1891 = K. J. Marquardt, Manuel des Antiquités romaines, 11, Paris, 1891.

447Marquardt 1893 = K. J. Marquardt, La vie privée des Romains. I. La famille, Paris, 1893 (Manuel des antiquités romaines 14).

448Marshall 1985 = B. A. Marshall, A Historical Commentary on Asconius, Columbia, 1985.

449Martin 1974 = J. Martin, Antike Rhetorik. Technik und Methode, Munich, 1974 (Handbuch der Altertumswissenschaft 2.3).

450Massa-Pairault 1995 = F.-H. Massa-Pairault, Eques romanus – eques latinus, dans MEFRA 107, 1995, p. 33-70.

451Mattingly 1970 = H. B. Mattingly, The Extortion Law of the Tabula Bembina, dans JRS 60, 1970, p. 154-168.

452Mattingly 1975 = H. B. Mattingly, The Extortion Law of Servilius Glaucia, dans CQ 25, 1975, p. 255-263.

453Mattingly 1983 = H. B. Mattingly, Acerbissima Lex Servilia, dans Hermes 111, 1983, p. 300-310.

454Maurin 1984 = J. Maurin, Les Barbares aux arènes, dans Ktèma 9, 1984, p. 102-111.

455Maxfield 1981 = V. A. Maxfield, The Military Decorations of the Roman Army, Londres, 1981.

456Mcginn 1992 = T. A. J. Mcginn, The SC from Larinum and the Repression of Adultery at Rome, dans ZPE 93, 1992, p. 273-295.

457Mcginn 1998a = T. A. J. Mcginn, Prostitution, Sexuality and the Law in Ancient Rome, Oxford, 1998.

458Mcginn 1998b = T. A. J. Mcginn, Feminae probrosae and the litter, dans CJ 93, 1998, p. 241-250.

459Mcginn 2002 = T. A. J. Mcginn, The Augustan Marriage Legislation and Social Practice : Elite Endogamy versus Male “Marrying Down”, dans J.-J. Aubert, B. Sirks (dir.), Speculum iuris. Roman Law as a Reflection of Social and Economic Life in Antiquity, Ann Arbor, 2002, p. 46-93.

460Meier 1966 = C. Meier, Res Publica Amissa. Eine Studie zu Verfassung und Geschichte der späten römischen Republik, Wiesbaden, 1966.

461Meier 1989 (1982) = C. Meier, César, Paris, 1989 (traduit de l’allemand par J. Feisthauer, 1982).

462Mello 1963 = M. Mello, Sallustio e le elezioni consolari del 66 a.C., dans PP 18, 1963, p. 36-54.

463Ménard 2018 = H. Ménard, Perdre au jeu dans la Rome antique : du déshonneur à la mort, dans C. Illouz, P. Prétour (dir.), Heur et malheur du joueur. Études sur la violence et le jeu, Rennes, 2018, p. 77-98.

464Mercogliano 1997 = F. Mercogliano, « Tituli ex corpore Ulpiani ». Storia di un testo, Naples, 1997 (Pubblicazioni della Facoltà di Giurisprudenza dell’Università di Camerino 44).

465Metro 1975 = A. Metro, Binas nuptias constituere in D.3.2.1, dans Iura 26, 1975, p. 101-108.

466Meyer 1922 = E. Meyer, Caesars Monarchie und das Prinzipat des Pompejus. Innere Geschichte Roms von 66 bis 44 v. Chr., Stuttgart, 19223.

467Meyer 1975 = E. Meyer, Römischer Staat und Staatsgedanke, Zurich, 1975.

468Mezzina 2007 = M. Mezzina, La “lex Cornelia Baebia de ambitu” del 181 a.C., dans M. Pani (dir.), Epigrafia e territorio politica e società. Temi di antichità romane, 8, Bari, 2007, p. 309-325.

469Migliaresi 2004-2005 = M. Migliaresi, Note sulla Lex Scantinia : legge comiziale ?, dans Iura 55, 2004-2005, p. 164-196.

470Millar 1977 = F. Millar, The Emperor in the Roman World, Londres, 19922 (1977).

471Millar 1984 = F. Millar, The Political Character of the Classical Roman Republic, 200-151 B.C., dans JRS 74, 1984, p. 1-19.

472Momigliano 1932 = A. Momigliano, L’opera dell’imperatore Claudio, Florence, 1932.

473Mommsen 1843 = T. Mommsen, De collegiis et sodaliciis Romanorum, Kiel, 1843.

474Mommsen 1844 = T. Mommsen, Die römischen Tribus in administrativer Beziehung, Altona, 1844.

475Mommsen 1889-1896 = T. Mommsen, Le droit public romain, Paris, 1889- 1896 (8 vol.).

476Mommsen 1907 = T. Mommsen, Le droit pénal romain, Paris, 1907 (3 vol.).

477Mommsen 1952 (1887) = T. Mommsen, Römisches Staatsrecht, 2/1, Bâle, 1952 (réimpression de la 3e édition de 1887).

478Monnier 1953 = R. Monnier, À propos de quelques études récentes sur les anciennes magistratures romaines, dans Iura 4, 1953, p. 90-113.

479Moreau 1982 = P. Moreau, Clodiana religio = un procès politique en 61 av. J.-C., Paris, 1982.

480Moreau 1994 = P. Moreau, La mémoire fragile : falsification et destruction des documents publics au Ier siècle av. J.-C., dans C. Nicolet (dir.), La mémoire perdue. À la recherche des archives oubliées, publiques et privées, de la Rome antique, Rome, 1994, p. 121-147.

481Moreau 2000 = P. Moreau, Quelques aspects documentaires de l’organisation du procès pénal républicain, dans MEFRA 112/2, 2000, p. 693-721.

482Mouritsen 2011 = H. Mouritsen, The Freedman in the Roman World, Cambridge, 2011.

483MRR = T.R.S. Broughton, The Magistrates of the Roman Republic, New York, 1951-1986 (3 vol.).

484Muciaccia 1998 = G. Muciaccia, “Libri ad infamiam” e “lex Cornelia de iniuriis”, dans Index 26, 1998, p. 149-168.

485Münzer 1922 = F. Münzer, Römische Adelsparteien und Adelsfamilien, Stuttgart, 1922.

486Musti 1989 = D. Musti, Patres conscripti (e minores gentes), dans MEFRA 101, 1989, p. 207-227.

487Nadig 1997 = P. Nadig, Ardet ambitus. Untersuchungen zum Phänomen der Wahlbestechungen in der römischen Republik, Francfort, 1997.

488Niccolini 1934 = G. Niccolini, I Fasti dei tribuni della plebe, Milan, 1934.

489Nicolet 1961 = C. Nicolet, Appius Claudius et le double forum de Capoue, dans Latomus 20, 1961, p. 683-720.

490Nicolet 1966-1974 = C. Nicolet, L’Ordre équestre à l’époque républicaine (312-43 av. J.-C.), Paris, 1966-1974 (2 vol.) (BEFAR 207).

491Nicolet 1967 = C. Nicolet, Eques Romanus ex inquisitione. À propos d’une inscription de Prousias de l’Hypios, dans BCH 91, 1967, p. 411-422.

492Nicolet 1972 = C. Nicolet, Les lois judiciaires et les tribunaux de concussion. Travaux récents et directions de recherches, dans ANRW 1-2, Berlin, 1972, p. 197-214.

493Nicolet 1974 = C. Nicolet, Polybe et les institutions romaines, dans E. Gabba (dir.), Polybe : neuf exposés suivis de discussions, Vandœuvres-Genève, 1974, p. 207-265 (Entretiens sur l’Antiquité classique 20).

494Nicolet 1974-1975 = C. Nicolet, Institutions politiques de Rome, dans AEHE (IVe sect.), 1974-1975, p. 373-384.

495Nicolet 1976a = C. Nicolet, Le cens sénatorial sous la république et sous Auguste, dans JRS 66, 1976, p. 20-38 (= C. Nicolet [dir.], Des Ordres à Rome, Paris, 1984, p. 143-174) (pagination de la 1re édition).

496Nicolet 1976b = C. Nicolet, Tributum. Recherches sur la fiscalité directe sous la République romaine, Bonn, 1976.

497Nicolet 1979a = C. Nicolet, Le métier de citoyen dans la Rome républicaine, Paris, 19792.

498Nicolet 1979b = C. Nicolet, Rome et la conquête du monde méditerranéen. 1. Les structures de l’Italie romaine, Paris, 1979.

499Nicolet 1982 = C. Nicolet, La dictature à Rome, dans M. Duverger (dir.), Dictatures et Légitimité, Paris, 1982, p. 69-84 (Centre d’analyse comparative des systèmes politiques 2).

500Nicolet 1983 = C. Nicolet, Le gladiateur et le publicain : la prétendue “auctoratio” de P. Rupilius, dans RD 61, 1983, p. 243-257.

501Nicolet 2001 = C. Nicolet, Les listes des centuries : la prétendue centurie niquis scivit, dans MEFRA 113/2, 2001, p. 723-734.

502Niebuhr 1838 = B. G. Niebuhr, Histoire romaine. III. Droit agraire, Bruxelles, 1838 (traduction de l’allemand par M. P. A. Golbéry d’après la 3e édition).

503Niebuhr 1842 = B. G. Niebuhr, Histoire romaine. IV. Législation des décemvirs, Bruxelles, 1842 (traduction de l’allemand par M. P. A. Golbéry d’après la 3e édition).

504Oakley 1998 = S. Oakley, A Commentary on Livy, Books VI-X. Book VII-VIII, 2, Oxford, 1998.

505Oakley 2005 = S. Oakley, A Commentary on Livy, Books VI-X. Book IX, 3, Oxford, 2005.

506Ogien 1990 = R. Ogien, Sanctions diffuses. Sarcasmes, rires, mépris, …, dans Revue française de sociologie 31/4, 1990, p. 591-607.

507Olson 2006 = K. Olson, Matrona and Whore : The Clothing of Women in Roman Antiquity, dans C.A. Faraone, L.K. Mcclure (dir.), Prostitutes and Courtesans in the Ancient World, Madison, 2006, p. 186-204.

508Oost 1956 = S. I. Oost, The date of the Lex Iulia de repetundis, dans AJPh 77, 1956, p. 19-28.

509Orelli – Baiter 1838 = J. C. Orelli, J.G. Baiter, Onomasticon Tullianum, 3, Zurich, 1838.

510Paananen 1993 = U. Paananen, Legislation in the comitia centuriata, dans U. Paananen, K. Heikkilä, K. Sandberg, L. Savunen, J. Vaahtera, Senatus populusque romanus. Studies in Roman Republican Legislation, Helsinki, 1993, p. 9-73 (Acta Instituti Romani Finlandiae 13).

511Pailler 1988 = J.-M. Pailler, Bacchanalia : la répression de 186 av. J.-C. à Rome et en Italie : vestiges, images, tradition, Rome, 1988 (BEFAR 270).

512Parker 1923 = H. M. D. Parker, The Roman Legions, Oxford, 1923.

513Parsi-Magdelain 1964 = B. Parsi-Magdelain, La cura legum et morum, dans RD 42, 1964, p. 373-412.

514Pébarthe 2006 = C. Pébarthe, Cité, démocratie et écriture. Histoire de l’alphabétisation d’Athènes à l’époque classique, Paris, 2006.

515Pelham 1888 = H. F. Pelham, The “imperium” of Augustus and his successors, dans Journal of Philology 17, 1888, p. 27-52.

516Pennitz 1995 = M. Pennitz, Zur Postulationsfähigkeit der Athleten im klassischen römischen Recht, dans ZRG 112, 1995, p. 91-108.

517Péré-Noguès 1997 = S. Péré-Noguès, Note sur les legiones Cannenses : soldats oubliés de la deuxième guerre punique ?, dans Pallas 46, 1997, p. 121-130.

518Péré-Noguès 1998 = S. Péré-Noguès, Autour des legiones Cannenses (2), dans Pallas 48, 1998, p. 225-232.

519Peristiany 1965 = J. G. Peristiany (dir.), Honour and Shame : the Values of the Mediterranean Society, Londres, 1965.

520Pernot 2000 = L. Pernot, La rhétorique dans l’Antiquité, Paris, 2000.

521Perrin 1982-1983 = Y. Perrin, Néronisme et urbanisme, dans Neronia III, CRDAC, 12, 1982-1983, p. 65-78.

522Phang 2008 = S. E. Phang, Roman Military Service. Ideologies of Discipline in the Late Republic and Early Principate, Cambridge, 2008.

523Piazza 1991 = M. P. Piazza, La Disciplina del falso nel diritto romano, Padoue, 1991, p. 93-157.

524Pieri 1968 = G. Pieri, Histoire du cens jusqu’à la fin de la République romaine, Paris, 1968.

525Piganiol 1951 = A. Piganiol, Sur la nouvelle table de bronze de Tarente, dans CRAI 95/1, 1951, p. 58-63.

526Piganiol 1962 = A. Piganiol, Histoire de Rome, Paris, 19625.

527Pina Polo 1989 = F. Pina Polo, Las Contiones civiles y militares en Roma, Saragosse, 1989.

528Pina Polo 2011 = F. Pina Polo, The Consul at Rome. The Civil Functions of the Consuls in the Roman Republic, Cambridge, 2011.

529Polay 1971= E. Polay, Das regimen morum des Zensors und die sogennante Hausgerichtsbarkeit, dans Studi Volterra, 3, Milan, 1971, p. 263-317.

530Pommeray 1937 = L. Pommeray, Études sur l’infamie en droit romain, Paris, 1937.

531Pontenay de Fontette 1954 = F. Pontenay de Fontette, Leges repetundarum, essai sur la répression des actes illicites commis par les magistrats romains au détriment de leurs administrés, Paris, 1954.

532Poucet 2000 = J. Poucet, Les rois de Rome. Tradition et Histoire, Bruxelles, 2000.

533Pugliese 1939 = G. Pugliese, Appunti sui limiti dell’“imperium” nella repressione penale : a proposito della “Lex Iulia de vi publica”, Palerme, 1939.

534Pugliese 1941 = G. Pugliese, Studi sull’« iniuria », Milan, 1941.

535Pugliese 1948a = G. Pugliese, Figure processuali ai confini tra ‘iudicia privata’ e ‘iudicia publica’, dans Studi in onore di S. Solazzi, Naples, 1948, p. 391-417 (= Scritti 1, p. 53-81) (pagination dans la seconde édition).

536Pugliese 1948b = G. Pugliese, Processo privato e processo pubblico, dans RDP 3, 1948, p. 3-49 (= Scritti 1, p. 4-51).

537Quintana Orive 2003 = E. Quintana Orive, Sobre la condición jurídica de los actores en el derecho romano, dans RIDA 50, 2003, p. 301-315.

538Radcliffe-Brown 1968 (1952) = A. R. Radcliffe-Brown, Structure et fonction dans la société primitive, Paris, 1968 (traduit de l’anglais par L. Marin, 1952).

539Raditsa 1980 = L. F. Raditsa, Augustus’ Legislation Concerning Marriage, Procreation, Love Affairs and Adultery, dans ANRW 2, 13, 1980, p. 278- 339.

540Raepsaet-Charlier 1981 = M.-T. Raepsaet-Charlier, Clarissima femina, dans RIDA 28, 1981, p. 189-212.

541Rampazzo 2005 = N. Rampazzo, “Professio” tra regola ed eccezione nella storia elettorale della Roma repubblicana, dans Histoire, espaces et marges de l’Antiquité. Hommages à Monique Clavel Lévêque 4, Besançon, 2005, p. 93-129.

542Rasi 1947 = P. Rasi, Tempus lugendi, dans Scritti in onore di C. Ferrini pubblicati in occasione della sua beatificazione, 1, Milan, 1947, p. 393-409.

543Rawson 1981 = E. Rawson, Chariot racing in the Roman Republic, dans PBSR 49, 1981, p. 1-16.

544Rawson 1987 = E. Rawson, Discrimina ordinum. The lex Julia theatralis, dans PBSR 55, 1987, p. 83-114.

545Reid 1911 = J. S. Reid, On some questions of Roman Public Law, dans JRS 1, 1911, p. 68-99.

546Rein 1844 = W. Rein, Das Kriminalrecht der Römer, Leipzig, 1844.

547Reinhold 1988 = M. Reinhold, From Republic to Principate : An Historical Commentary on Cassius Dio’s “Roman History”, Books 49-52 (36- 29 B.C.), Atlanta, 1988.

548Rich 1976 = J. W. Rich, Declaring War in the Roman Republic in the Period of Transmarine Expansion, Bruxelles, 1976 (Collection Latomus 149).

549Rich 1990 = J.W. Rich, Cassius Dio. The Augustan Settlement (53-55.9), Warminster, 1990.

550Richard 1978 = J.-C. Richard, Les origines de la plèbe romaine : essai sur la formation du dualisme patricio-plébéien, Rome, 1978 (BEFAR 232).

551Richlin 1981 = A. Richlin, Approaches to the Sources on Adultery at Rome, dans H. P. Foley (dir.), Reflections of women in Antiquity, New York, 1981, p. 379-404.

552Richlin 1993 = A. Richlin, Not Before Homosexuality : The Materiality of the Cinaedus and the Roman Law against Love between Men, dans Journal of the History of Sexuality 3/4, 1993, p. 523-573.

553Rilinger 1976 = R. Rilinger, Der Einfluß des Wahlleiters bei den römischen Konsulwahlen von 366 bis 50 v. Chr., Munich, 1976 (Vestigia 24).

554Rilinger 1988 = R. Rilinger, Humiliores – Honestiores. Zu einer sozialen Dichotomie im Strafrecht der römischen Kaiserzeit, Munich, 1988.

555Rivière 1997 = Y. Rivière, Les quadruplatores : la répression du jeu, de l’usure et de quelques autres délits sous la République romaine, dans MEFRA 109/2, 1997, p. 577-631.

556Rivière 2002a = Y. Rivière, Les délateurs sous l’Empire romain, Rome, 2002 (BEFAR 311).

557Rivière 2002b = Y. Rivière, Recherche et identification des esclaves fugitifs dans l’Empire romain, dans J. Andreau, C. Virlouvet (dir.), L’information et la mer dans le monde antique, Rome, 2002, p. 115-196 (CEF 297).

558Rizzelli 1997 = G. Rizzelli, Lex Iulia de adulteriis : studi sulla disciplina di adulterium, lenocinium, stuprum, Lecce, 1997.

559Roberts – Skeat 1983= C. H. Roberts, T. C. Skeat, The Birth of the Codex, Londres, 1983.

560Rosenstein 1990 = N. Rosenstein, Imperatores Victi. Military Defeat and Aristocratic Competition in the Middle and Late Republic, Berkeley, 1990.

561Rosillo López 2010 = C. Rosillo López, La corruption à la fin de la République romaine (IIe-Ier s. av. J.-C.). Aspects politiques et financiers, Stuttgart, 2010 (Historia. Einzelschriften 200).

562RS = M. H. Crawford (éd.), Roman Statutes, Londres, 1996 (2 vol.) (Bulletin of the Institute of classical studies supplement 64).

563Ryan 1993 = F. X. Ryan, Some Observations on the Censorship of Claudius and Vitellius, AD 47-48, dans AJPh 114, 1993, p. 611-618.

564Ryan 1994 = F. X. Ryan, The Lex Scantinia and the Prosecution of Censors and Aediles, dans CPh 89, 1994, p. 159-162.

565Ryan 1998 = F. X. Ryan, Rank and Participation in the Republican Senate, Stuttgart, 1998.

566Sage 2008 = M. M. Sage, The Republican Roman Army. A sourcebook, New York, 2008.

567Sander 1960 = E. Sander, Das römische Militärstrafrecht, dans RhM 103, 1960, p. 289-319.

568Sanfilippo 1982 = C. Sanfilippo, Gli “auctorati”, dans F. Pastori (dir.), Studi in onore di Arnaldo Biscardi, 1, Milan, 1982, p. 181-192.

569Santalucia 1979 = B. Santalucia, La legislazione sillana in materia di falso nummario, dans Iura 30, 1979, p. 1-33.

570Santalucia 1994 = B. Santalucia, Studi di diritto penale romano, Rome, 1994 (Saggi di storia antica 7).

571Santalucia 1998 = B. Santalucia, Diritto e processo penale nell’antica Roma, Milan, 19982.

572Santalucia 2006 = B. Santalucia, Osservazioni sulla giustizia penale nei municipia, dans L. Capogrossi Colognesi, E. Gabba (dir.), Gli Statuti Municipali, Pavie, 2006, p. 551-572 (Pubblicazioni del CEDANT 2) (= B. Santalucia, Altri studi di diritto penale romano, Padoue, 2009, p. 329-355 ; L’Arte del diritto 15).

573Santalucia 2009 = B. Santalucia, Altri studi di diritto penale romano, Padoue, 2009 (L’Arte del diritto 15).

574Santalucia 2012 = B. Santalucia, Le clausole autoprotettive delle leges, dans J.-L. Ferrary (dir.), Leges publicae. La legge nell’esperienza giuridica romana, Pavie, 2012, p. 115-137 (Pubblicazioni del CEDANT 8).

575Saumagne 1965 = C. Saumagne, Le droit latin et les cités romaines sous l’Empire, Paris, 1965.

576Savigny 1855 = F. C. von Savigny, Traité de droit romain, 2, Paris, 1855.

577Scheid 2007 = J. Scheid, Res Gestae Diui Augusti. Hauts faits du divin Auguste, Paris, 2007.

578Schmähling 1938 = E. Schmähling, Die Sittenaufsicht der Censoren, Stuttgart, 1938.

579Schönardt 1885 = C. Schönardt, Ueber die Bestrafung des Glückspiels ins älteren Röm. Recht, Stuttgart, 1885, d’après le compte rendu de H. H. Pernice, dans ZRG 7, 1886, p. 148.

580Schulz 1926 = F. Schulz, Die Epitome Ulpiani des Codex Vaticanus Reginae 1128, Bonn, 1926.

581Schulz 1951 = F. Schulz, Classical Roman Law, Oxford, 1951.

582Scullard 1967 = H. H. Scullard, The Etruscan Cities and Rome, Baltimore, 1967.

583Scullard 1973 = H. H. Scullard, Roman Politics : 220-150 B.C., Oxford, 19732.

584Seager 1964 = R. Seager, The First Catilinarian Conspiracy, dans Historia 13, 1964, p. 338-347.

585Sebesta 1994 = J. L. Sebesta, Symbolism in the Costume of the Roman Woman, dans J. L. Sebesta, L. Bonfante (dir.), The World of Roman Costume, Madison, 1994, p. 46-53.

586Sehling 1883 = E. Sehling, Das Strafsystem der Lex Iulia de adulteriis, dans ZRG 4, 1883, p. 160-163.

587Senn 1934 = F. Senn, Des origines et du contenu de la notion de bonnes mœurs, dans Mélanges Gény, 1, Paris, 1934, p. 53-67.

588Sensi 1980-1981 = L. Sensi, Ornatus e status sociale delle donne romane, dans Annali della Facoltà di Lettere e Filosofia, Università degli studi di Perugia, Studi Classici 18, 1980-1981, p. 93-102.

589Serrao 1956a = F. Serrao, Appunti sui patroni e sulla legittimazione attiva all’accusa nei processi repetundarum, dans Studi in onore di Pietro de Francisci 2, Milan, 1956, p. 472-511.

590Serrao 1956b = F. Serrao, Sul danno da reato in diritto romano, dans Archivio Giuridico 151, 1956, p. 16-66.

591Seston 1970 = W. Seston, La citoyenneté romaine, dans Rapport au Congrès Int. Sc. Hist., Moscou, 1970, publié dans Scripta Varia. Mélanges d’histoire romaine, de droit, d’épigraphie et d’histoire du christianisme, Rome, 1980, p. 3-18 (CEF 43).

592Shackleton Bailey 1955 = D.R. Shackleton Bailey, Notes on Cicero, ad Q. fratrem, dans JRS 45, 1955, p. 34-38.

593Sherwin-White 1949 = A.N. Sherwin-White, Poena Legis Repetundarum, dans PBSR 17, 1949, p. 5-25.

594Sherwin-White 1952 = A.N. Sherwin-White, The Extortion Procedure Again, dans JRS 42, 1952, p. 43-55.

595Sherwin-White 1963 = A.N. Sherwin-White, Roman Society and Roman Law in the New Testament, Oxford, 1963.

596Sherwin-White 1972 = A.N. Sherwin-White, The Date of the lex repetundarum and its Consequences, dans JRS 62, 1972, p. 83-99.

597Sherwin-White 1982 = A.N. Sherwin-White, The Political Ideas of C. Gracchus, dans JRS 72, 1982, p. 18-31.

598Shoham – Rahav 1991 (1970) = S.G. Shoham, G. Rahav, La marque de Caïn, Lausanne, 1991 (traduit de l’anglais par J. Motte, 1970).

599Siber 1936 = H. Siber, Die plebejischen Magistraturen bis zur lex Hortensia, Leipzig, 1936.

600Siber 1940 = H. Siber, Das Führeramt des Augustus, Leipzig, 1940.

601Sigonio 1609 = C. Sigonio, De antiquo iure civium Romanorum, Italiae, provinciarum ac Romanae iurisprudentiae iudiciis libri XI, Hanoviae, 1609.

602Simonin 2008 = A. Simonin, Le déshonneur dans la République. Une histoire de l’indignité, 1791-1958, Paris, 2008.

603Solazzi 1929 = S. Solazzi, Istituti tutelari, Naples, 1929.

604Solazzi 1963 = S. Solazzi, Glossemi nelle fonti giuridiche romane, dans Scritti di diritto romano, 4, Naples, 1963, p. 49-67.

605Sordi 1960 = M. Sordi, I rapporti romano-ceriti e l’origine della ciuitas sine suffragio, Rome, 1960.

606Sorokin – Zimmerman – Galpin 1930 = R. A. Sorokin, C. C. Zimmerman, C. J. Galpin, A Systematic Source Book in Rural Sociology, 1, Minneapolis, 1930.

607Southern 2006 = P. Southern, The Roman Army. A Social & Institutional History, Oxford-New York, 2006.

608Staveley 1959 = E. S. Staveley, The Political Aims of Appius Claudius Caecus, dans Historia 8, 1959, p. 410-433.

609Staveley 1972 = E. S. Staveley, Greek and Roman voting and elections, Londres, 1972.

610Stefano Manzella 1980 = I. di Stefano Manzella, L. Nonio Asprenate, quinquennale di Falerii Novi in un’epigrafe monumentale ricostruita, dans Tituli 2, Miscellanea, 1980, p. 41-46.

611Stein 1927 = A. Stein, Der römische Ritterstand, Munich, 1927.

612Stockton 1979 = D. Stockton, The Gracchi, Oxford, 1979.

613Strachan-Davidson 1912 = J. L. Strachan-Davidson, Problems of the Roman criminal law, Oxford, 1912 (2 vol.).

614Stumpp 1998 = B. E. Stumpp, Prostitution in der römischen Antike, Berlin, 1998.

615Sumner 1965 = G. V. Sumner, The Consular Elections of 66 B.C., dans Phoenix 19, 1965, p. 226-231.

616Suolahti 1955 = J. Suolahti, Junior Officers of the Roman Army in the Republican Period, Helsinki, 1955 (Annales Academiae scientiarum Fennicae 97).

617Suolahti 1963 = J. Suolahti, The Roman Censors. AStudy on Social Structure, Helsinki, 1963 (Annales Academiae scientiarum Fennicae 117).

618Suolahti 1972 = J. Suolahti, Princeps senatus, dans Arctos 7, 1972, p. 207-218.

619Syme 1967 (1952) = R. Syme, La révolution romaine, Paris, 1967 (traduit de l’anglais par R. Stuveras, 19522).

620Talbert 1984 = R.J.A. Talbert, Senate of Imperial Rome, Princeton, 1984.

621Tatum 1990 = W. J. Tatum, The Lex Clodia de censoria notione, dans CPh 85, 1990, p. 34-43.

622Taylor 1960 = L. R. Taylor, The Voting Districts of the Roman Republic, Rome, 1960 (Papers and monographs of the American academy in Rome 20).

623Tchernia 2007 = A. Tchernia, Le plebiscitum Claudianum, dans J. Andreau, V. Chankowski (dir.), Vocabulaire et expression de l’économie dans le monde antique, Bordeaux, 2007, p. 253-278 (Études – Ausonius 19).

624Thomas 1970 = J. A. C. Thomas, Lex Iulia de adulteriis coercendis, dans Études offertes à J. Macqueron, Aix-en-Provence, 1970, p. 637-644.

625Thomas 1991 = Y. Thomas, L’institution de la majesté, dans Rev. de Synthèse, 1991, p. 331-386.

626Thomas 2007 = J.-F. Thomas, Déshonneur et honte en latin : étude sémantique, Louvain, 2007.

627Tibiletti 1950a = G. Tibiletti, Ricerche di storia agraria romana, dans Atheanaeum 28, 1950, p. 183-266.

628Tibiletti 1950b = G. Tibiletti, Evoluzione di magistrato e popolo romano, dans Studia Ghisleriana 2/1, Pavie, 1950, p. 357-377.

629Tibiletti 1953 = G. Tibiletti, Le Leggi de iudiciis repetundarum fino alla guerra sociale, dans Athenaeum 31, 1953, p. 5-100.

630Todeschini 2015 (2007) = G. Todeschini, Au pays des sans-nom. Gens de mauvaise vie, personnes suspectes ou ordinaires du Moyen Âge à l’époque moderne, Lagrasse, 2015 (traduit de l’italien par N. Gaillius, 2007).

631Torrent 1968 = A. Torrent, Para una interpretación de la “potestas censoria” en los emperadores flavios, dans Emerita 36, 1968, p. 213-229.

632Toynbee 1965 = A. Toynbee, Hannibal’s legacy : the Hannibalic war’s effects on Roman life, Londres-New York, 1965 (2 vol.).

633Treggiari 1969 = S. Treggiari, Roman Freedmen during the Late Republic, Oxford, 1969.

634Treggiari 1991 = S. Treggiari, Roman Marriage. Iusti Coniuges from the Time of Cicero to the Time of Ulpian, Oxford, 1991.

635Twyman 1984 = B. L. Twyman, The consular elections for 216 B.C. and the Lex Maenia de patrum auctoritate, dans CPh 79, 1984, p. 285-294.

636Tyrrell – Purser 1904 = R. Y. Tyrrell, L. C. Purser, The Correspondence of M. Tullius Cicero : arranged according to its chronological order, Dublin, 19043 (6 vol.).

637Ungern-Sternberg 1970 = J. von Ungern-Sternberg, Untersuchungen zum spätrepublikanischen Notstandsrecht. Senatusconsultum ultimum und hostis-Erklärung, Munich, 1970 (Vestigia 11).

638Ungern-Sternberg 1975 = J. von Ungern-Sternberg, Die Einführung spezieller Sitze für die Senatoren bei den Spielen (194 v. Chr.), dans Chiron 5, 1975, p. 157-163.

639Vendrand-Voyer 1982 = J. Vendrand-Voyer, Origine et développement du « droit militaire » romain, dans Labeo 28, 1982, p. 259-277.

640Vendrand-Voyer 1983 = J. Vendrand-Voyer, Normes civiques et métier militaire à Rome sous le Principat, Clermont-Ferrand, 1983.

641Vendrand-Voyer 1984 = J. Vendrand-Voyer, Le juriste et le légionnaire (formation historique du droit militaire romain), dans ALMArv 11, 1984, p. 11-17.

642Venturini 1969 = C. Venturini, La repressione degli abusi dei magistrati romani ai danni delle popolazioni soggette fino alla lex Calpurnia del 149 a. C., dans BIDR 72, 1969, p. 19-87.

643Venturini 1979 = C. Venturini, Studi sul « Crimen repetundarum » nell’età repubblicana, Milan, 1979.

644Venturini 1988 = C. Venturini, Accusatio adulterii e politica constantiniana. Per un riesame di CTh 9, 7, 2, dans SDHI 54, 1988, p. 66-109.

645Veyne 1982 = P. Veyne, L’homosexualité à Rome, dans Communications 35, 1982, p. 26-33.

646Ville 1981 = G. Ville, La gladiature en Occident, Rome, 1981 (BEFAR 245).

647Villers 1969 = R. Villers, Le droit romain, droit d’inégalité, dans REL 47, 1969, p. 462-481.

648Virlouvet 1995 = C. Virlouvet, Tessera frumentaria : les procédures de distribution du blé public à Rome à la fin de la République et au début de l’Empire, Rome, 1995 (BEFAR 286).

649Vleminck 1981 = S. Vleminck, La valeur de ἀτιμία dans le droit grec ancien, dans LEC 49, 1981, p. 251-265

650Voisin 1979 = J.-L. Voisin, Pendus, crucifiés, oscilla dans la Rome païenne, dans Latomus 38, 1979, p. 422-450.

651Voisin 1987 = J.-L. Voisin, Éducation de la mort volontaire, dans F. Thelamon (dir.), Sociabilité, pouvoirs et société : actes du colloque de Rouen, 24-26 novembre 1983, Rouen, 1987, p. 91-97.

652Volterra 1932 = E. Volterra, Ricerche intorno agli sponsali in diritto romano, dans BIDR 40, 1932, p. 87-168.

653Volterra 1936 = E. Volterra, Un osservazione in tema di impedimenti matrimoniali, dans Studi in memoria di A. Albertoni 1, Padoue, 1936, p. 399-422.

654Walbank 1957-1979 = F. W. Walbank, AHistorical Commentary on Polybius, Oxford, 1957-1979 (3 vol.).

655Walde – Hoffman 1938 = A. Walde, J. B. Hoffman, Lateinisches etymologisches Wörterbuch, Heidelberg, 19383 (2 vol.).

656Wallinga 1994 = H. T. Wallinga, « Ambitus » in the Roman Republic, dans RIDA 41, 1994, p. 411-442.

657Walters 1997 = J. Walters, Invading the Roman Body : Manliness and Impenetrability in Roman Thought, dans P. Hallet, M. B. Skinner (dir.), Roman Sexualities, Princeton, 1997, p. 29-43.

658Watson 1969 = G. R. Watson, The Roman Soldier, Londres, 1969.

659Watson 1970 = A. Watson, The Development of the praetor’s edict, dans JRS 60, 1970, p. 105-119.

660Watson 1974 = A. Watson, Law Making in the later Roman Republic, Oxford, 1974

661Watson 1991 = A. Watson, Some cases of distortion by the past in classical roman law, dans A. Watson, Legal Origins and Legal Change, Londres, 1991, p. 189-211.

662Weinrib 1968 = E.J. Weinrib, The Prosecution of Roman Magistrates, dans Phoenix 22, 1968, p. 32-56.

663Wesch-Klein 1998 = G. Wesch-Klein, Soziale Aspekte des römischen Heerwesens in der Kaiserzeit, Stuttgart, 1998 (Heidelberger althistorische Beiträge und epigraphische Studien 28)

664Wiedemann 1992 = T. Wiedemann, Emperors and Gladiators, Londres-New York, 1992.

665Willems 1885 = P. Willems, Le Sénat de la République romaine, Paris, 18852 (2 vol.).

666Williams 1999 = C. A. Williams, Roman Homosexuality : Ideologies of Masculinity in Classical Antiquity, Oxford, 1999.

667Wiseman 1969 = T. P. Wiseman, The Census in the First Century B.C, dans JRS 59, 1969, p. 59-75.

668Wiseman 1970 = T. P. Wiseman, The Definition of Eques Romanus in the Late Republic and Early Empire, dans Historia 19, 1970, p. 67-83.

669Wiseman 1971 = T. P. Wiseman, New Men in the Roman Senate, Londres, 1971.

670Wiseman 1973 = T. P. Wiseman, compte rendu de Badian 1972, dans Phoenix 27, 1973, p. 194-196.

671Wiseman 1979 = T. P. Wiseman, Clio’s Cosmetics, Leicester, 1979.

672Wolf 2010 = J. G. Wolf, Lo stigma dell’ignominia, dans A. Corbino, M. Humbert, G. Negri (dir.), Homo, caput, persona. La costruzione giuridica dell’identità nell’esperienza romana, Pavie, 2010, p. 315-345 (Pubblicazioni del CEDANT 6).

673Yakobson 1999 = A. Yakobson, Elections and electioneering in Rome : a study in the political system of the late Republic, Stuttgart, 1999 (Historia. Einzelschriften 128).

674Yarnold 1957 = E. J. Yarnold, The Latin Law of Bantia, dans AJPh 78, 1957, p. 163-172.

675Yavetz 1990 (1983) = Z. Yavetz, César et son image : des limites du charisme en politique, Paris, 1990 (traduit de l’anglais par E. Barnavi, 1983).

676Zanda 2011 = E. Zanda, Fighting Hydra-like Luxury : Sumptuary Regulation in the Roman Republic, Londres, 2011.

677Zanker 1995 (1987) = P. Zanker, The Power of Images in the Age of Augustus, Ann Arbor, 1995 (traduit de l’allemand par A. Shapiro, 1987).

678Zumpt 1845 = C. T. Zumpt, De legibus iudiciisque repetundarum in Republica Romana commentationes duae, Berlin, 1845.

679Zumpt 1865-1869 = A. W. Zumpt, Das Criminalrecht der römischen Republik, Berlin, 1865-1869 (2 t. en 4 vol.).

680Zumpt 1871 = A. W. Zumpt, Der Criminalprocess der römischen Republik, Leipzig, 1871.

Salvo indicación contraria, el texto y otros elementos (ilustraciones, archivos adicionales importados) se puede utilizar bajo licencia OpenEdition Books License.

Buscar en OpenEdition Search

Se le redirigirá a OpenEdition Search