Συμβολή στη μελέτη της κυκλοφορίας των πηγάσων: Ο νομισματικός θησαυρός της Κεφαλληνίας (IGCH 140)1
Contribution to the study of the “pegasi” circulation. The Kephalonia Hoard (IGCH 140)
Contribution à l’étude de la circulation des pégases. Le trésor monétaire de Céphalonie (IGCH 140)
p. 247-258
Résumés
Après un rapide tour d’horizon des trouvailles de « pégases » dans le Péloponnèse, sont publiés les 50 statères conservés au Musée numismatique d’Athènes provenant de la trouvaille réalisée à Céphalonie en 1935. S’y ajoute la description d’une autre trouvaille inédite de 28 statères corinthiens réalisée en 1985 à Ithaque par S. Syméonoglou.
After a short reference to the finds with “pegasi” in Peloponnese, 50 staters from the “Kephalonia 1935” hoard, kept at the Athens Numismatic Museum, are published. Another unpublished find consisting of 28 Corinthian staters is subsequently described. This hoard came to light on the island of Ithaka in 1985 by S. Symeonoglou.
Μετά από μία σύντομη αναφορά των ευρημάτων με «πηγάσους» στην Πελοπόννησο δημοσιεύονται οι 50 στατήρες του Νομισματικού Μουσείου Αθηνών από το εύρημα της Κεφαλληνίας 1935. Δίνεται στη συνέχεια η περιγραφή ενός αδημοσίευτου ακόμη ευρήματος από 28 κορινθιακούς στατήρες. Ο θησαυρός αυτός ανακαλύφθηκε στην Ιθάκη το 1985 από τον Σ. Συμεώνογλου.
Plan détaillé
Texte intégral
1Μετά τις «χελώνες» και τις «γλαύκες», οι «πήγασοι» μπορούν να θεωρηθούν το τρίτο διεθνές νόμισμα της αρχαϊκής και κλασικής εποχής, που κυκλοφόρησε κυρίως δυτικά, προς τη Σικελία (οι Συρακούσες ήταν αποικία της Κορίνθου με μεγάλη ισχύ και έκοψε και η ίδια πηγάσους), φθάνοντας στην Αίγυπτο, όπου «πήγασοι» βρέθηκαν σε θησαυρούς, γύρω στο 500 π.Χ. (Demanhur, Asyut κ.ά.). Ήταν το πρώτο νόμισμα της Κορίνθου, αντιπροσωπευτικό δείγμα του μύθου του Βελλεροφόντη. Αργότερα, μετά την ολοκληρωτική καταστροφή της πόλης από τους Ρωμαίους (146 π.Χ.), σκηνές από τον μύθο απεικονίζονται στα χάλκινα νομίσματά της κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους. Σε τούτο το κείμενο θα επικεντρωθούμε στην κυκλοφορία των πηγάσων στην Πελοπόννησο και κατ’ επέκταση στη δυτική Ελλάδα, με αφορμή τον θησαυρό της Κεφαλληνίας του 1935.
2Ένας μεγάλος θησαυρός που περιείχε χρυσούς στατήρες Τάραντος, διπλούς στατήρες Θουρίου, δραχμές Χαλκίδος, και βέβαια στατήρες Κορίνθου και αποικιών. Δυστυχώς, μόνο 50 στατήρες (3 Δυρραχίου, 2 Κερκύρας του τύπου «αγελάδα που θηλάζει» και 45 πήγασοι) σώθηκαν για την Ελλάδα. Προέρχονται από κατάσχεση και τους παρέδωσε ο τότε επιμελητής αρχαιοτήτων, Σπυρίδων Μαρινάτος, στην Ειρήνη Βαρούχα, νομισματογνώμονα του Νομισματικού Μουσείου την εποχή εκείνη. Τον θησαυρό της Κεφαλληνίας παρουσίασε για πρώτη φορά ο διευθυντής του Μουσείου, Κωνσταντίνος Κωνσταντόπουλος, στο Archäologische Anzeiger του 1936 (σ. 121). Δυστυχώς, από τα αρχεία του Μουσείου δεν είναι δυνατό να εντοπίσουμε την ακριβή θέση που βρέθηκε στο νησί, ίσως να είναι η Σάμη.
3Μια έρευνα μας βοήθησε να εντοπίσουμε δύο νομισματικούς θησαυρούς που βρέθηκαν πολύ κοντά στην Κόρινθο, ο πρώτος στο Χιλιομόδι το 1932 (IGCH 85), 18 χιλιόμετρα νότια της πόλεως και ο δεύτερος στα Ίσθμια, το 1954 κατά τις αμερικανικές ανασκαφές του Oscar Broneer (IGCH 11). Και στις δύο περιπτώσεις έχουμε κορινθιακούς στατήρες και ελάχιστους «πηγάσους» των αποικιών. Αλλά και στα περίχωρα της Κορίνθου, το 1952/53, βρέθηκε ένας θησαυρός με πηγάσους κορινθιακούς και των αποικιών (IGCH 25), όπως και μέσα στην πόλη, το 1928, ανακαλύφθηκε και διασκορπίστηκε, δίχως να ξέρουμε τους κατόχους, ένας άλλος θησαυρός με λίγους κορινθιακούς στατήρες και πολλές υποδιαιρέσεις (IGCH 17).
4Στον πολυπληθέστερο και πιο εντυπωσιακό θησαυρό, με 3786 νομίσματα, που φυλάσσεται στο Νομισματικό Μουσείο της Αθήνας και βρέθηκε στις Μυκήνες το 1895 (IGCH 171), υπάρχουν μόνο 7 κορινθιακοί στατήρες1. Τα περισσότερα νομίσματα είναι υποδιαιρέσεις διαφόρων πόλεων, κυρίως Άργους. Αυτό δεν πρέπει να μας εκπλήσσει γιατί οι πήγασοι ήταν προορισμένοι για το εξωτερικό εμπόριο και όχι για τις τοπικές ανάγκες.
5Η περίπτωση του θησαυρού μόνο με πηγάσους, που ανακαλύφθηκε στα περίχωρα της Κορίνθου, όπως ανέφερα πιο πάνω, μπορεί να θεωρηθεί αποθησαυρισμός, εφόσον οι πήγασοι ήταν ισχυρό νόμισμα.
6Στην Άρτα (αρχαία Αμβρακία), βρέθηκαν το 1929 ορισμένοι κορινθιακοί στατήρες σε θησαυρό που περιείχε και τετρώβολα Φιλίππου Β´ (IGCH 147). Τμήμα του αποκτήθηκε από τον Oscar Ravel. Τέλος, στο Νομισματικό Μουσείο της Αθήνας έχουμε έναν θησαυρό που βρέθηκε το 1907 και μπορεί να προέρχεται από τη δυτική Ελλάδα (IGCH 88).
7Εξάλλου, το 1985, στην Ιθάκη στις ανασκαφές του αγαπητού φίλου, καθηγητή στο Saint Louis, Σαράντη Συμεώνογλου, βρέθηκαν συγκεντρωμένοι 28 πήγασοι. Το εύρημα αυτό είναι τελείως άγνωστο και είναι η πρώτη αναφορά που γίνεται σε τούτο το κείμενο. Ευχαριστώ κι από τη θέση αυτή τον αγαπητό φίλο, που αμέσως μου εμπιστεύτηκε τις φωτογραφίες που δημοσιεύουμε εδώ στην κατάσταση που μας τις παρέδωσε και πάνω στις οποίες στηρίχτηκε η περιγραφή μας, που δίνουμε στο παράρτημα. Η ανεύρεση στα δύο γειτονικά νησιά, Κεφαλληνία και Ιθάκη, αυτών των «θησαυρών» είναι μία ένδειξη, ότι ήσαν σημαντικοί εμπορικοί σταθμοί2.
8Η μάλλον υποτονική διακίνηση των πηγάσων στην Πελοπόννησο είναι αναμενόμενη, εφόσον ήσαν προορισμένοι να καλύψουν τις ανάγκες του εξωτερικού εμπορίου. Οι υποδιαιρέσεις, για τις οποίες θα αναφερθούν άλλοι συνάδελφοι, κάλυπταν τις τοπικές ανάγκες.
9Τελειώνοντας, θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι ο πρόωρος χαμός του C.M. Kraay μας στέρησε ένα μεγαλόπνοο έργο για τους κορινθιακούς στατήρες. Ας είμαστε ευχαριστημένοι που μας άφησε δύο εξαιρετικά άρθρα για τη Λευκάδα3 και την Αμβρακία4.
Θησαυροσ κεφαλληνιασ (IGCH 140)
Στατηρεσ του τυπου «αγελαδασ που θηλαζει»
Δυρράχιον
101. Σύμβολο ρόπαλο (οπ.). 12´. 10,86 γρ.
112. Το αυτό. 11´. 10,94 γρ.
123. Το αυτό. Σύμβολο πάνω από την αγελάδα: σαύρα. SNG Copenhagen, αρ. 427. 3´. 10,85 γρ.
Κέρκυρα
134. Σύμβολο στο πεδίο πάνω από την αγελάδα : τσαμπί σταφύλι / Οπ. : Κ-Ο-Ρ-Χ. 1´. 10,66 γρ. Επικεκομμένο επί άλλου.
145. Σύμβολο : (οπ.) αιχμή δόρατος, (εμ.) οκτάκτινος αστέρας πάνω από τη ράχη της αγελάδας. 12´. 10,30 γρ.
Πηγασοι
Κόρινθος (με κόππα)
15Πήγασος και κεφάλι Αθηνάς προς αρ., εκτός αν δηλώνεται προς δεξ.
166. Τύπου Ravel 1948, αρ. 1025a (σειρά IVa). 12´. 8,38 γρ.
177. Πίσω στο πεδίο, κάτω από τη σιαγόνα : [Α], μορφή που στέκεται προς αρ. κρατούσα δάδα και κέρας Αμαλθείας. BMC Corinth, σ. 29, αρ. 273, πίν. IX, 21; Ravel 1948, αρ. 1088. 10´. 8,56 γρ.
188. Το αυτό (Ι πίσω από τό κεφάλι). 3´. 8,46 γρ.
199. Κράνος της Αθηνάς διακοσμημένο με στεφάνι δάφνης, Α Ρ και άροτρο. BMC Corinth, σ. 26, αρ. 250-252, πίν. XII, 3, Ravel 1948. 12´. 8,54 γρ.
2010. Αστράγαλος. BMC Corinth, σ. 22, αρ. 222, πίν. IX, 5. 3´. 8,40 γρ.
2111. Α μπροστά από το κεφάλι, κράνος πίσω. BMC Corinth, σ. 22, αρ. 220-221, πίν. IX, 4, Ravel 1948. 9´. 8,45 γρ.
2212. Κεφάλι Αθηνάς προς δεξ. Ν και πρώρα πλοίου προς δεξ. BMC Corinth, σ. 44, αρ. 376, πίν. XI, 8. 12´. 8,37 γρ.
2313. Λύκος (;) πίσω από το κεφάλι. Βλ. για ένα παρόμοιο σύμβολο, BMC Corinth, σ. 26, αρ. 247 (πίν. XII, 1). 3´. 8,50 γρ.
2414. Α μπροστά από το κεφάλι, Λ από πίσω, σύμβολο στο έξεργο. 9´. 8,48 γρ.
2515. ΔΙ μπροστά από Άρτεμις τρέχουσα με δάδα προς αρ., Ι πίσω. BMC Corinth, σ. 34, αρ. 315-316, πίν. XII, 25, Ravel 1948, 1076. 9´. 8,57 γρ.
2616. Το αυτό. 3´. 8,40 γρ.
2717. Α μπροστά, στρογγυλή ασπίς με τρίαινα πίσω. BMC Corinth, σ. 22, αρ. 217, πίν. IX, 1. 12´. 8,45 γρ.
2818. Χίμαιρα προς αρ. BMC Corinth, σ. 26, αρ. 255, πίν. XII, 5. 9´. 8,53 γρ. Ίχνη επικεκομμένου επί άλλου [Α].
2919. ΔΙ και κουκουνάρι (σειρά Δ-Ι, γράμματα στο έξεργο). Ravel 1948, αρ. 1070-1071. 3´. 8,43 γρ.
3020. Θύρσος. Βλ. BMC Corinth, σ. 30, αρ. 279-281 (πίν. X, 1), Ravel 1948, αρ. 1025-1028. 12´. 8,46 γρ.
3121. Πτερωτή Νίκη κρατούσα ταινία. BMC Corinth, σ. 40, αρ. 350 (πίν. X, 20), Ravel 1948, αρ. 1098-1099. 3´. 8,22 γρ.
3222-23. Ι και Αθηνά Νικηφόρος. BMC Corinth, σ. 34, αρ. 309-310 (πίν. XII, 20).
3322. 3´. 8,59 γρ. Ίδια σφραγίδα οπ. με 34.
3423. 12´. 8,38 γρ. Ίδια σφραγίδα οπ. με 33.
3524-25. Ι και μορφή (Άρτεμις;) που τρέχει με δάδα προς δεξ. BMC Corinth, σ. 34, αρ. 317 (πίν. XII, 26), Ravel 1948, 1081 (σειρά Δ-Ι).
3624. Δ μπροστά από το κεφάλι. 11´. 8,56 γρ. Ίδια σφραγίδα οπ. με 39.
3725. 11´. 8,48 γρ. Ίδια σφραγίδα οπ. με 37.
3826-28. Δ μπροστά από το κεφάλι, Ι και Αθηνά οπλισμένη πίσω. BMC Corinth, σ. 34, αρ. 311 (πίν. XII, 21), Ravel 1948, αρ. 1087.
3926. 3´. 8, 54 γρ.
4027. 12´. 8,57 γρ.
4128. 9´. 8,47 γρ.
4229. Κεφάλι Αθηνάς προς δεξ. Μισό πίσω μέρος ίππου προς δεξ. Σύμβολο άγνωστο. 1´. 8,40 γρ.
4330. Ν και Άρης αρ. BMC Corinth, σ. 44, αρ. 375 (πίν. XI, 7), Ravel 1948, 1056. 3´. 8,52 γρ.
4431. Στυλίς. Κόρινθος ή Λευκάς, βλ. Λευκάς, σειρά 40-45. 9´. 8,35 γρ.
4532-34. Αβέβαια (σύμβολα αδιάκριτα)
4632. 12´. 8,46 γρ.
4733. 3´. 8,47 γρ.
4834. 1´. 8,39 γρ. (Κόρινθος;)
Λευκάς
4935. Προτομή ίππου. BMC Corinth, σ. 131, αρ. 77-78 (πίν. XXXVI, 7). 4´. 8,37 γρ.
5036-39. Κάθισμα με τέσσερα πόδια και ένα μαξιλάρι. BMC Corinth, σ. 132, αρ. 81 (πίν. XXXVI, 10).
5136. 12´. 8,30 γρ. Ίδια σφραγίδα εμ. με 37.
5237. 12´. 8,37 γρ. Ίδια σφραγίδα εμ. με 36.
5338. 1´. 8,39 γρ. Ίδιες σφραγίδες εμ. με 39, οπ. με 37.
5439. 9´. 8,21 γρ. Ίδια σφραγίδα εμ. με 38.
5540-45. Στυλίς με Λ αρ. από το σύμβολο (40-43) ή χωρίς Λ (44-45). BMC Corinth, σ. 133, αρ. 97-101 (με μονογράφημα κάτω από το κεφάλι, το οποίο δεν φαίνεται εδώ), (πίν. XXXVI, 18 με Λ, 19 χωρίς Λ). Βλ. επίσης, Cammann 1932, σ. 110, πίν. IX, αρ. 118.
5640. 9´. 8,41 γρ.
5741. 12´. 8,32 γρ.
5842. 9´. 8,24 γρ.
5943. 3´. 8,34 γρ.
6044. 9´. 8,34 γρ.
6145. 12´. 8,38 γρ.
62Βλ. 31. Κόρινθος ή Λευκάς (Στυλίς με Λ αρ. από το σύμβολο). Για Κόρινθο, βλ. BMC Corinth, σ. 44, αρ. 371 (πίν. XIII, 3), Ravel 1948, αρ. 1126.
6346-47. Λ και κηρύκειο. BMC Corinth, σ. 129-130, αρ. 50-58 (πίν. XXXV, 17-18). Για το σύμβολο, βλ. C. Carter, «The Staters of Leukas…», στο La Monetazione corinzia in Occidente (βλ. εδώ σημ. 4), σ. 36-37.
6446. 8´. 8,26 γρ.
6547. Σύμβολο αδιάκριτο. 8´. 8,23 γρ.
Δυρράχιον
6648. Κεφάλι Αθηνάς προς δεξ., δελφίνι μπροστά, Δ και ρόπαλο πίσω. BMC Corinth, σ. 101, αρ. 10-11 (πίν. XXVI, 6). 9´. 8,37 γρ.
Ανακτόριον
6749. Μονογράφημα της πόλεως και τρίποδας πίσω από το κεφάλι. BMC Corinth, σ. 117, αρ. 26-28 (πίν. XXXI, 24). 9´. 8,47 γρ.
Θύρρειον (;)
6850. Πάνω απο το κεφάλι: ΘΥΡΡ. Σύμβολο: Ρυτόν (;). BMC Corinth, σ. 139, αρ. 2-3 (πίν. XXXVIII, 3-4). 1´. 8,22 γρ.
Παραρτημα· ο «θησαυροσ» ιθακησ
Λευκάς
691. Πήγασος προς δεξ. Κεφάλι Αθηνάς προς δεξ., πίσω Λ και κηρύκειο. BMC Corinth, σ. 130, αρ. 57-58 (πίν. XXXV, 18). Για το σύμβολο, βλ. παραπάνω αρ. 46-47.
702. Πίσω από το κεφάλι Αθηνάς: ΑΡΙ και άγκυρα. BMC Corinth, σ. 133, αρ. 103-104 (πίν. XXXVI, 20). Βλ. O. Ravel, Corinthian Hoards (Corinth and Arta) (1932), σ. 16, αρ. 15 (Θησαυρός Άρτας). 3. Ασπίς σε στεφάνι (;), Ι δεξ. BMC Corinth, σ. 134, αρ. 108 (πίν. XXXVI, 24).
714. Α και μεγάλος αμφορέας πίσω από το κεφάλι. BMC Corinth, σ. 132-133, αρ. 91-94 (πίν. XXXVI, 16), Cammann 1932, αρ. 4b. Άρτα, αρ. 14 (Πήγασος και κεφάλι Αθηνάς προς δεξ.).
725. Κεφάλι Αθηνάς προς δεξ., πίσω κύαθος (βαθιά κουτάλα), κάτω Δ. BMC Corinth, σ. 128, αρ. 44 (σύμβολο: «fish-hook»).
Ανακτόριον
736. Βουκράνιο με ταινίες. BMC Corinth, σ. 117, αρ. 24 (πίν. XXXI, 22).
747. Το μονογράφημα ΑΝ (;) και στεφάνι. BMC Corinth, σ. 118, αρ. 38-41 (πίν. XXXII, 4).
758. Πήγασος προς δεξ. Κεφάλι Αθηνάς προς δεξ., πίσω Απόλλων βαστάζων τόξο και φιάλη. BMC Corinth, σ. 116, αρ. 8 (πίν. XXXI, 8).
Κόρινθος
769. Κράνος Αθηνάς διακοσμημένο με στεφάνι δάφνης, πτερωτή Νίκη βαστάζουσα στέμμα (ή ταινία). Ravel 1948, αρ. 1098· Άρτα, αρ. 3.
7710. Το αυτό.
7811. Το αυτό.
7912. Το ίδιο σύμβολο και μονογράφημα. BMC Corinth, σ. 50, αρ. 412 (πίν. XIII, 13)· Ravel 1948, αρ. 1096· Άρτα, αρ. 4.
8013. Α μπροστά από το λαιμό της Αθηνάς, Λ πίσω, σύμβολο στο έξεργο. Ravel 1948, σειρά Α-Λ, βλ. αρ. 1040-1050.
8114. Μονογράφημα κάτω από τη σιαγόνα της Αθηνάς, κράνος με λοφίο πίσω. BMC Corinth, σ. 48, αρ. 398-400 (πίν. XIII, 5), Ravel 1948, αρ. 1117.
8215. Α μπροστά από το λαιμό, Ρ κάτω από το λαιμό, Αθηνά Πρόμαχος πίσω. Ravel 1948, αρ. 1014· Άρτα, αρ. 1.
8316-19. Σειρά με το μονογράφημα και ερμαϊκή στήλη τύπου Ravel 1948, αρ. 1106-1108.
8416. Κράνος Αθηνάς διακοσμημένο με στεφάνι δάφνης (σύμβολο φθαρμένο). Ravel 1948, αρ. 1106.
8517. Κράνος λείο, σύμβολο στο έξεργο. BMC Corinth, σ. 49, αρ. 401-403 (πίν. XIII, 6)· Ravel 1948, αρ. 1107· Άρτα, αρ. 11.
8618-19. Β κάτω από τη σιαγόνα της Αθηνάς BMC Corinth, σ. 49, αρ. 404 (πίν. XIII, 7)· Ravel 1948, αρ. 1108· Άρτα, αρ. 12a-b.
8720. Κακή φωτογραφία. Σύμβολο: Ασπίς (;), όπως Ravel 1948, αρ. 1073.
8821. Κράνος Αθηνάς διακοσμημένο με στεφάνι δάφνης, Α κάτω από τη σιαγόνα, άροτρο πίσω. Ίδια σφραγίδα (;) με BMC Corinth, σ. 26, αρ. 250 (πίν. XII, 3)· Ravel 1948, αρ. 1021-1024.
8922. Μονογράφημα και αετός προς τα δεξ. BMC Corinth, σ. 18, αρ. 179 (πίν. V, 5)· Ravel 1948, αρ. 1115· Άρτα, αρ. 7.
9023. Άφλαστον πίσω από το κεφάλι. BMC Corinth, σ. 18, αρ. 179 (πίν. V, 5)· Ravel 1948, αρ. 1124 (ίδια σφραγίδα;).
9124. Α και πελαργός πίσω από το κεφάλι. Ravel 1948, αρ. 1035.
9225. Ι και γυναικεία μορφή βαστάζουσα δάδα προς τα κάτω και κέρας Αμαλθείας προς τα πάνω. BMC Corinth, σ. 34, αρ. 318 (πίν. XII, 27)· Ravel 1948, αρ. 1084-1085 (πίν. LXIX, 1084 b-c)· Cammann 1932, πίν. XIII, αρ. 123 («Term»).
Αβέβαια
9326. Κοπή Κορίνθου. Σύμβολο σβησμένο.
9427. Κακή φωτογραφία.
9528. Πήγασος και κεφάλι Αθηνάς προς τα δεξ. Το σύμβολο πίσω είναι, για εμάς, αβέβαιο.
Πίν. 1. Ο θησαυρός της Κεφαλληνίας 1935 (IGCH 140)· αρ. 1-17.
Πίν. 2. Ο θησαυρός της Κεφαλληνίας 1935 (IGCH 140)· αρ. 18-34.
Πίν. 3. Ο θησαυρός της Κεφαλληνίας 1935 (IGCH 140)· αρ. 35-50.
Πίν. 4. Ο θησαυρός της Ιθάκης 1985· αρ. 1-15.
Πίν. 5. Ο θησαυρός της Ιθάκης 1985· αρ. 16-28.
Bibliographie
Βιβλιογραφικεσ συντομογραφιεσ
Cammann 1932 = B. Cammann, The Symbols on Staters of Corinthian Type (1932).
Ravel 1948 = O. E. Ravel, Les « poulains » de Corinthe. Monographie des statères corinthiens II (de 414 à 300 av. J.-C.) (1948).
Notes de bas de page
1 Βλ. τελευταία, M. Oeconomides, M. Lakakis-Marchetti, P. Marchetti, «Le trésor de Zougra (IGCH 261) et la circulation monétaire dans le Péloponnèse au iie siècle», στο G. Moucharte κ.ά. (επιμ.), Liber Amicorum Tony Hackens (2007), σ. 421-423.
2 Η Κεφαλληνία είχε κατά τους αρχαίους χρόνους σε λειτουργία τέσσερα νομισματοκοπεία: Σάμη, Πρώννοι, Πάλη, Κράνιοι.
3 C. M. Kraay, «A Hoard of Corinth and Leucas from N.W. Greece», στο CH V (1979), σ. 19-33.
4 Του ιδιου, «The Coinage of Ambracia and the Preliminaries of the Peloponnesian War», NAC 8 (1979), σ. 37-66. Βλ. επίσης, K. Jenkins, «Notes on the Mint of Corinth», στο La monetazione corinzia in Occidente, Napoli 27-28 ottobre 1986 (1993), σ. 21-34, και στο ίδιο τεύχος, σ. 3-17, J. Salmon, «Trade and Corinhian Coins in the West». Θέλουμε να υπογραμμίσουμε πως οι θησαυροί που δημιοσιεύουμε εδώ θα βοηθήσουν τους ερευνητές να ελέγχουν την καινούργια ταύτιση K. Jenkins (παραπάνω), σ. 30-34, για τις τελευταίες σειρές (Ravel Period V), η οποία βασίζεται μόνο στους θησαυρούς της Δύσης.
Notes de fin
1 Θα ήθελα νά εκφράσω τις θερμότερες ευχαριστίες μου στον αγαπητό φίλο, καθηγητή Patrick Marchetti, για την αμέριστη συμπαράστασή του.
Auteur
Επίτιμη Διευθύντρια του Νομισματικού Μουσείου.
Le texte seul est utilisable sous licence Licence OpenEdition Books. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.
Les royaumes de Chypre à l’épreuve de l’histoire
Transitions et ruptures de la fin de l’âge du Bronze au début de l'époque hellénistique
Anna Cannavò et Ludovic Thély (dir.)
2018
Philippes, colonie romaine d’Orient
Recherches d’histoire institutionnelle et sociale
Cédric Brélaz
2018
Entrepôts et circuits de distribution en Méditerranée antique
Véronique Chankowski, Xavier Lafon et Catherine Virlouvet (dir.)
2018
Dikili Tash Village Préhistorique de Macédoine orientale I
Fouilles de Jean Deshayes (1961-1975) – Volume 3
Dimitra Malamidou, Christina Marangou et René Treuil
2019
Les hippodromes et les concours hippiques dans la grèce antique
Jean-Charles Moretti et Panos Valavanis (dir.)
2019
Pontica Varia
Poleis e città, culti e rappresentazioni religiose, thiasoi orfici, organizzazione del commercio, «giustizia privata» nella periferia nord-orientale del mondo greco (secoli VII-IV a.c.)
Benedetto Bravo
2021
Côtoyer les dieux
L’organisation des espaces dans les sanctuaires grecs et romains
Sandrine Huber et William Van Andringa (dir.)
2022
La rencontre pacifique de deux mondes chrétiens
Les monastères de la Péribleptos et de la Pantanassa à Mistra
Aspasia Louvi-Kizi
2022
Études critiques sur les inventaires de l’Indépendance délienne
Jacques Tréheux et Pierre Charneux Marie Feyel et Christophe Feyel (éd.)
2023
Les royaumes de Chypre à l’épreuve de l’histoire
Transitions et ruptures de la fin de l’âge du Bronze au début de l'époque hellénistique
Anna Cannavò et Ludovic Thély (dir.)
2018
Philippes, colonie romaine d’Orient
Recherches d’histoire institutionnelle et sociale
Cédric Brélaz
2018
Entrepôts et circuits de distribution en Méditerranée antique
Véronique Chankowski, Xavier Lafon et Catherine Virlouvet (dir.)
2018
Dikili Tash Village Préhistorique de Macédoine orientale I
Fouilles de Jean Deshayes (1961-1975) – Volume 3
Dimitra Malamidou, Christina Marangou et René Treuil
2019
Les hippodromes et les concours hippiques dans la grèce antique
Jean-Charles Moretti et Panos Valavanis (dir.)
2019
Pontica Varia
Poleis e città, culti e rappresentazioni religiose, thiasoi orfici, organizzazione del commercio, «giustizia privata» nella periferia nord-orientale del mondo greco (secoli VII-IV a.c.)
Benedetto Bravo
2021
Côtoyer les dieux
L’organisation des espaces dans les sanctuaires grecs et romains
Sandrine Huber et William Van Andringa (dir.)
2022
La rencontre pacifique de deux mondes chrétiens
Les monastères de la Péribleptos et de la Pantanassa à Mistra
Aspasia Louvi-Kizi
2022
Études critiques sur les inventaires de l’Indépendance délienne
Jacques Tréheux et Pierre Charneux Marie Feyel et Christophe Feyel (éd.)
2023
