Version classiqueVersion mobile

La monnaie dans le Péloponnèse

 | 
Charles Doyen
, 
Eva Apostolou

Αρκαδικά νομίσματα: Μάρτυρες της τοπικής μυθολογίας

Arcadian coins. Witnesses of the local mythology

Les monnaies arcadiennes, témoignages sur la mythologie locale

Δήμητρα Ι. Τσαγκαρη

Résumé

L’Arcadie est une région de prédilection pour la mythologie grecque, dans la mesure où les aventures de nombreuses divinités olympiennes, mais aussi la naissance de certaines d’entre elles y prennent place. Zeus, dans certaines versions, serait né au Mont Lycée, le haut-lieu sacré des Arcadiens, et aurait été soigné par les nymphes locales. Poséidon pourrait être né dans la plaine de Mantinée, Héra aurait grandi près de Stymphale, Hermès serait né de Maia sur le Cyllène, Déméter enfantera Aréion dans les pacages d’Onkeios. Athéna elle-même est censée jaillir de la tête de Zeus sur le sommet éloigné d’Alipheira. Les Arcadiens sont aussi parvenus à faire des dieux olympiens des divinités nationales, en leur accolant des épiclèses qui les associent à la tradition locale, en construisant des sanctuaires où les adorer et en organisant des fêtes en leur honneur. Ils les retinrent aussi pour orner leurs monnaies.

Texte intégral

1 Η Αρκαδία, ιστορική γη, διαποτισμένη με θρύλους και παραδόσεις κατείχε στην αρχαιότητα το μεσόγειο χώρο της Πελοποννήσου και είχε γεωγραφική έκταση διαφοροποιημένη από τη σημερινή (εικ. 1). Η ιστορία της ξεκινά με τον βασιλιά Λυκάονα, καρπό του Πελασγού και μίας αρκαδικής νύμφης, ο οποίος έχτισε την πρώτη πόλη στους πρόποδες του Λυκαίου όρους. Οι πενήντα γιοι που απέκτησε με διάφορες γυναίκες συνέχισαν το παράδειγμά του και ίδρυσαν οικισμούς σε μέρη που τους άρεσαν, όχι μόνο στην Αρκαδία αλλά και σε τόπους μακρινούς.

2Η Αρκαδία ανέκαθεν θεωρείτο ο επίγειος παράδεισος του ποιμενικού και ανέμελου βίου, η περιοχή της βουκολικής αμεριμνησίας και της απόλυτης ελευθερίας.

  • 1 Σ. Ψωμα, «Αρκαδικόν», Ηόρος 13 (1999), σ. 81-96.

3Η περιτριγυρισμένη από βουνά αρκαδική γη μετατρέπεται σε προνομιακό σκηνικό της ελληνικής μυθολογίας, καθώς οι περιπέτειες των ολύμπιων θεών και η γέννηση ορισμένων από αυτούς βρίσκουν πρόσφορο έδαφος σε αυτόν τον μικρό κόσμο. Ο Ζευς, σύμφωνα με μία άποψη, γεννήθηκε στο Λύκαιον Όρος, στην ιερή των Αρκάδων κορυφή, όπου είχε διαφύγει η Ρέα, προκειμένου να γεννήσει το μωρό κρυφά, για να μην το καταβροχθίσει ο Κρόνος. Μετά τη γέννηση, οι τοπικές νύμφες φρόντιζαν το μωρό και το έλουζαν στα παγωμένα νερά του ποταμού, που από τότε ονομάστηκε Λούσιος, αν και, σύμφωνα με άλλη εκδοχή, το έλουζαν στον ποταμό Νέδα. Σε ένα απομονωμένο μέρος στο Μαίναλο, στην κορυφή Θαυμάσιο, η Ρέα έσωσε τη ζωή του μικρού Δία, αφού ξεγέλασε τον Κρόνο δίδοντάς του μία πέτρα τυλιγμένη με φασκιές. Ο ύψιστος των θεών, όπως είναι φυσικό, έγινε προστάτης όλων των Αρκάδων και δέχθηκε την πιο μεγαλοπρεπή λατρεία σε δύο μέρη που εξέφραζαν το συλλογικό αίσθημα αυτού του λαού : το πρώτο είναι το Λύκαιον όρος, η έδρα του Λυκάονος, όπου διεξήγοντο και τα περίφημα Λύκαια, και το δεύτερο, η Μεγαλόπολις, που ιδρύθηκε ειδικά για να συγκεντρώσει γύρω από μία κοινή αγορά τις διαφορετικές φυλές της Αρκαδίας. Είναι, λοιπόν, αναμενόμενο ότι ο προστάτης θεός, ο Λύκαιος Ζευς, ένθρονος και αετοφόρος, θα χαραχθεί στα πρωιμότερα νομίσματα της περιοχής, αυτά με την επιγραφή Αρκαδικον (εικ. 2), που κόβονται σε τρία διαφορετικά νομισματικοπεία (Κλείτωρ, Μαντίνεια και Τεγέα). Τα νομίσματα αυτά αποτελούν την κύρια αρκαδική νομισματοκοπία του 5ου αι. π.Χ. και έχουν απασχολήσει την έρευνα σχετικά με την εκδότρια αρχή τους. Αν και υποστηρίχθηκε ότι κόπηκαν από τον ναό του Λυκαίου Διός για τις ανάγκες των Λυκαίων, φαίνεται ότι αποτελούν εκδόσεις μίας αρκαδικής συμμαχίας, η οποία σχηματίσθηκε προφανώς αμέσως μετά τους Μηδικούς Πολέμους1. Αργότερα, η κεφαλή του θεού θα απεικονισθεί στα νομίσματα του Αρκαδικού Κοινού (εικ. 3). Στους εξαιρετικούς μάλιστα στατήρες του 360 π.Χ. (εικ. 4) η κεφαλή αυτή θα σχεδιασθεί από το χέρι ενός ταλαντούχου αλλά δυστυχώς ανώνυμου καλλιτέχνη.

Εικ. 1. Χάρτης Αρκαδίας.

Εικ. 2. Κοινό Αρκάδων. Αργυρό ημίδραχμο, περ. 460-450 π.Χ. (Nomos 2 [18/05/2010], αρ. 94).

Εικ. 3. Κοινό Αρκάδων. Αργυρό τριώβολο, τέλη 4ου αι. - 235 π.Χ. (συλλογή AlphaBank, αρ. 2059).

Εικ. 4. Κοινό Αρκάδων. Αργυρός στατήρ, περ. 360 π.Χ. (συλλογή AlphaBank, αρ. 10141).

  • 2 Αρχικά υποστηρίχθηκε ότι πρόκειται για τη Δέσποινα, ενώ η κ. Ψωμά υποστήριξε ότι πρόκειται για την (...)

4Στα πρώτα νομίσματα των Αρκάδων μαζί με τον Λύκαιο Δία απεικονίζεται μία γυναικεία κεφαλή, για την ταύτιση της οποίας έχουν γραφτεί διάφορα. Πιθανότερη, όμως, φαίνεται ότι είναι η ταύτισή της με την Καλλιστώ2, την καλλίστη, την ομορφότερη δηλαδή κόρη του Λυκάονος και ταυτοχρόνως μία από τις νύμφες που συνόδευαν την Άρτεμη. Η Καλλιστώ, στους πρόποδες του Μαινάλου, καταπατώντας την υπόσχεση αγνότητας που είχε δώσει στην Άρτεμη, συνευρέθηκε με τον Δία, και όταν η θεά ανακάλυψε την προδοσία την έδιωξε από τη συνοδεία της. Ο Ζευς, τότε, για να τη γλιτώσει από την οργή της Ήρας τη μεταμόρφωσε σε αρκούδα. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, η Ήρα μεταμόρφωσε τη νύμφη σε αρκούδα για να την εκδικηθεί, και, επιπλέον, ενέπνευσε την Άρτεμη να τη σκοτώσει με τα βέλη της. Ο τοπικός μύθος του έρωτα του Διός με την Καλλιστώ, καρπός του οποίου είναι και ο Αρκάς, ο κατοπινός επώνυμος ήρωας των Αρκάδων, η δολοφονία της Καλλιστούς από τα βέλη της Αρτέμιδος και η μεταμόρφωσή της σε αρκούδα ξεδιπλώνονται στα τοπικά νομίσματα. Εκτός από τα νομίσματα των Αρκάδων, η κεφαλή της νύμφης απεικονίζεται και στην οπίσθια όψη των αυτόνομων εκδόσεων από τη Μαντίνεια (εικ. 5). Η σκηνή της δολοφονίας της από τα βέλη της Αρτέμιδος χαράσσεται σε χάλκινες εκδόσεις του αρκαδικού Ορχομενού, στους πρόποδες του Μαινάλου, όπου διεξάγεται το συγκεκριμένο επεισόδιο (εικ. 6). Η Άρτεμις στην εμπρόσθια όψη τοξεύει με τα βέλη της την Καλλιστώ, η οποία πέφτει κάτω τραυματισμένη στην οπίσθια όψη. Ανάλογη παράσταση υπάρχει σε νομίσματα του Μεθυδρίου, πόλης γειτονικής του Ορχομενού, όπου δίπλα στην Άρτεμη απεικονίζεται και ο μικρός Αρκάς, που πέφτει από την αγκαλιά της τραυματισμένης μητέρας του (εικ. 7). Στην εμπρόσθια όψη χαράσσεται η κεφαλή του Διός. Στις πρώιμες εκδόσεις της Μαντίνειας, η αρκούδα του εμπροσθοτύπου θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως η μεταμορφωμένη πλέον Καλλιστώ (εικ. 8).

Εικ. 5. Μαντίνεια. Αργυρό τριώβολο, 330-320 π.Χ. (BCD Peloponnesos, αρ. 1481).

Εικ. 6. Ορχομενός. Χάλκινο νόμισμα, 4ος αι. π.Χ. (συλλογή AlphaBank, αρ. 7558).

Εικ. 7. Μεθύδριον. Χάλκινο νόμισμα, 360-340 π.Χ. (BCD Peloponnesos, αρ. 1572).

5Ο Ζευς, μετά τη μεταμόρφωση της Καλλιστούς σε αρκούδα, εμπιστεύθηκε την ανατροφή του μωρού στην πλειάδα Μαία, στο όρος Κυλλήνη. Στις υψηλές κορυφές της Κυλλήνης, μια νύχτα που γλυκός ύπνος είχε κυριεύσει την Ήρα, ο Δίας αγκάλιασε τη Μαία, η οποία μετά από δέκα φεγγάρια, στο εσωτερικό μιας σπηλιάς, γέννησε τον Ερμή. Ο Ερμής πέρασε τα παιδικά του χρόνια στα βουνά της Αρκαδίας, λούστηκε από τις νύμφες στις πηγές στα Τρίκρηνα και στον τόπο Χελυδόρεα, βρήκε τη χελώνα με το κέλυφος της οποίας κατασκεύασε την πρώτη λύρα. Ο θεός, που κάθεται σε έναν βράχο, προφανώς στο όρος Κυλλήνη, χαράσσεται σε δραχμές της Φενεού, πόλης που βρισκόταν κοντά στη σπηλιά όπου γεννήθηκε (εικ. 9). Στη Φενεό υπήρχε λατρεία του Ερμή και διεξήγοντο αγώνες προς τιμήν του στην πλατιά πεδιάδα γύρω από την ακρόπολη. Στους αργυρούς στατήρες, ο Ερμής φέρει στην αγκαλιά του τον μικρό Αρκάδα, ο οποίος μεγάλωνε με τη μητέρα του θεού, τη Μαία (εικ. 10).

Εικ. 8. Μαντίνεια. Αργυρό τριώβολο, 490-480 π.Χ. (Stack & Kroisos Collections [14/01/2008], αρ. 2217).

Εικ. 9. Φενεός. Αργυρή δραχμή, 360-350 π.Χ. (BCD Peloponnesos, αρ. 1616).

Εικ. 10. Φενεός. Αργυρός στατήρ, περ. 350 π.Χ. (συλλογή AlphaBank, αρ. 9905).

Εικ. 11. Ηραία. Αργυρός οβολός, περ. 350 π.Χ. (BCD Peloponnesos, αρ. 1366).

Εικ. 12. Στύμφαλος. Αργυρός στατήρ, 360-350 π.Χ. (συλλογή AlphaBank, αρ. 9634).

Εικ. 13. Αλέα. Αργυρός οβολός, 380-370 π.Χ.(συλλογή AlphaBank, αρ. 10413).

Εικ. 14. Τεγέα. Αργυρό ημίδραχμο, 350-330 π.Χ. (συλλογή AlphaBank, αρ. 10417).

6Στο μύθο της Καλλιστούς και του Αρκάδα εμπλέκεται, όπως αναφέρθηκε ήδη, και η Άρτεμις, η ευέλικτη παρθένος κυνηγός. Η αρκαδική εκδοχή του μύθου της θεάς την τοποθετεί στο όρος Μαίναλο και αναφέρεται ότι ήθελε για προίκα της όλα τα βουνά της περιοχής. Ως θεά του κυνηγιού ο Παν την προίκισε με δέκα λαγωνικά, που αποτέλεσαν την αγέλη της, ικανά να αιχμαλωτίζουν ακόμη και λιοντάρια και να τα σέρνουν ζωντανά στη φωλιά τους. Η θεά, εκτός από τα νομίσματα του Ορχομενού, απαντά και στα νομίσματα της Ηραίας στην κοιλάδα του Αλφειού (εικ. 11), της Στυμφάλου (εικ. 12), όπου λατρευόταν ως Άρτεμις Στυμφαλία και όπου ο Παυσανίας είχε δει έναν πρώιμο ναό της. Κοσμεί, επίσης, τα νομίσματα της Αλέας, στην οπίσθια όψη των οποίων απεικονίζεται και το κατεξοχήν σύμβολο της τοξεύτρας θεάς, το τόξο (εικ. 13).

7Στην Αλέα, κοντά στην Τεγέα, βρισκόταν ο ναός της Αθηνάς Αλέας, έργο του Σκόπα, που έμελλε να αποτελέσει μαζί με τον ναό του Επικουρείου Απόλλωνος στις Βάσσες, τον μεγαλύτερο ναό σε όλη την Αρκαδία. Η Αθηνά, θεά παρθένος, κόρη της ευφυΐας, ύψιστη στρατηγός και προστάτιδα πόλεων, σύμφωνα με μία εκδοχή, είχε γεννηθεί από τον Δία στην Αλίφειρα, μια απόμακρη κορυφή της ορεινής Αρκαδίας. Στην Τεγέα λατρευόταν ως Πολιάς και εκεί φυλασσόταν η τρίχα της Μέδουσας, που η θεά παρέδωσε στον βασιλιά Κηφέα για να παραμείνουν απόρθητα τα τείχη της πόλης. Στα αργυρά ημίδραχμα της Τεγέας απεικονίζονται η κεφαλή της Αθηνάς και πίσω ο Κηφεύς (εικ. 14). Σε ορισμένες χάλκινες εκδόσεις υπάρχει το γοργόνειο, που παραπέμπει στον προαναφερθέντα μύθο σχετικά με το απόρθητο της πόλης (εικ. 15). Η Αθηνά κοσμεί και την εμπρόσθια όψη των νομισμάτων της Μαντίνειας (εικ. 5). Ένας άλλος μύθος αναφέρει ότι στην Τεγέα ζούσε μία ιέρεια της Αθηνάς, η Αύγη, κόρη του βασιλιά Αλεού, που ζευγάρωσε με τον Ηρακλή. Όταν ο πατέρας της πληροφορήθηκε αυτή τη συνεύρεση, παρέδωσε την κόρη του στον Ναύπλιο με εντολή να την πνίξει στη θάλασσα. Στον δρόμο προς τη θάλασσα, η Αύγη πέρασε από το Παρθένιο Όρος, όπου γέννησε το μωρό, άφησε το νεογέννητο μόνο του και εκείνο για να επιζήσει θήλαζε από μία ελαφίνα. Σύντομα το βρήκαν κάποιοι βοσκοί και του έδωσαν το όνομα Τήλεφος. Ο μύθος αυτός απεικονίζεται στις χάλκινες εκδόσεις της Τεγέας, όπου ο Τήλεφος, ο γιος της Αύγης και του Ηρακλέους, θηλάζει από την ελαφίνα (εικ. 16). Και ο Ηρακλής, λοιπόν, πέρασε από την Αρκαδία, στην οποία μάλιστα πραγματοποίησε τρεις από τους άθλους του, που αποτυπώνονται στα τοπικά νομίσματα. Οι αργυρές υποδιαιρέσεις της Ψωφίδος με το ελάφι ολόκληρο ή σε ημίτομο παραπέμπουν στον τρίτο άθλο, κατά τον οποίο ο ήρωας έπιασε το ελάφι της Κερύνειας, το αγαπημένο ζώο της Αρτέμιδος με τα χρυσά κέρατα και τις ασημένιες οπλές, που έβοσκε στο Αρτεμίσιο όρος (εικ. 17). Στις χάλκινες εκδόσεις της ίδιας πόλης, απεικονίζεται ο τέταρτος άθλος του Ηρακλέους που διαδραματίσθηκε στην κοιλάδα της Λάμπειας. Ο ήρωας αιχμαλώτισε ζωντανό τον κάπρο του Ερύμανθου, που έσπερνε τον πανικό και ερήμωνε ολόκληρη την Αρκαδία (εικ. 18). Για τον έκτο άθλο του, ο Ηρακλής πήγε στη Στύμφαλο, όπου σκότωσε τις Στυμφαλίδες Όρνιθες, ανθρωποφάγα αρπακτικά πουλιά με χάλκινα ράμφη, νύχια και φτερά που πετούσαν σαν σαΐτες. Όπως είναι αναμενόμενο, τα νομίσματα της Στυμφάλου φέρουν τη συγκεκριμένη θεματολογία (εικ. 12) και μάλιστα στις υποδιαιρέσεις ως εμπροσθότυπος χαράσσεται η κεφαλή του Ηρακλέους και ως οπισθότυπος απλώς ο λαιμός και η κεφαλή μίας όρνιθος (εικ. 19).

Εικ. 15. Τεγέα. Αργυρό τριημιωβόλιο, περ. 423-400 π.Χ. (CNG 81 [20/05/2009], αρ. 2738).

Εικ. 16. Τεγέα. Χάλκινο νόμισμα, περ. 250 π.Χ. (Triton XI [08/01/2008], αρ. 191).

Εικ. 17. Ψωφίς. Αργυρό ημιωβόλιο, 460-440 π.Χ. (BCD Peloponnesos, αρ. 1674).

Εικ. 18. Ψωφίς. Χάλκινο νόμισμα, δεύτερο μισό 3ου αι. π.Χ. (BCD Peloponnesos, αρ. 1686).

Εικ. 19. Στύμφαλος. Αργυρός οβολός, 350-340 π.Χ. (συλλογή AlphaBank, αρ. 10457).

8Από την Αρκαδία πέρασε και η Δήμητρα, η θεά της γεωργίας, όταν διέτρεχε ολόκληρη τη γη αναζητώντας επίμονα να βρει την κόρη της, την Περσεφόνη. Όταν η θεά βρέθηκε στα βοσκοτόπια του Ογκείου, στις όχθες του Λάδωνα, ο Ποσειδών θέλησε να συνευρεθεί μαζί της και η Δήμητρα για να τον αποφύγει πήρε τη μορφή φοράδας και κρύφτηκε σε ένα κοπάδι αλόγων. Ο Ποσειδών που αντιλήφθηκε το τέχνασμα, πήρε τη μορφή επιβήτορα και τελικά ζευγάρωσε μαζί της. Η Δήμητρα οργίσθηκε με τον θεό και έτρεξε να λουστεί στον ποταμό Λούσιο. Από την οργή της, στην περιοχή έφερε το επίθετο Ερινύς, ενώ από το καθαρτήριο λουτρό της, τον χαρακτηρισμό Λουσία. Από το ζευγάρωμα αυτό γεννήθηκε ο περίφημος ίππος Αρείων και μία κόρη, το όνομα της οποίας γνώριζαν μόνο όσοι ήταν μυημένοι στη λατρεία της και ευλαβικά αποκαλούσαν την κόρη αυτή με το προσωνύμιο Δέσποινα. Η Δήμητρα με τον Αρείωνα απεικονίσθηκαν στα νομίσματα της Θέλπουσας (εικ. 20), πόλης χτισμένης κοντά στον Λάδωνα ποταμό, όπου έλαβε χώρα η συνέρευση των δύο θεών. Στη Θέλπουσα ο Παυσανίας αναφέρει την ύπαρξη λατρείας της θεάς, όπου και θαύμασε τα πελώρια ξόανα της Δήμητρας με τα μαρμάρινα άκρα.

Εικ. 20. Θέλπουσα. Αργυρός οβολός, 360-350 π.Χ. (συλλογή AlphaBank, αρ. 10419).

Εικ. 21. Καφύαι. Χάλκινο νόμισμα, πρώτο μισό 3ου αι. π.Χ. (BCD Peloponnesos, αρ. 1379).

9Η Δήμητρα, όμως, λατρευόταν και στη Φενεό, αφού τη βλέπουμε να κοσμεί την εμπρόσθια όψη των εξαιρετικών αργυρών στατήρων (εικ. 10). Κοντά στην πόλη υπήρχε το σημείο, από όπου αναφέρεται ότι ο Πλούτων οδήγησε την κόρη της στον Άδη, και το οποίο λέγεται ότι οι κάτοικοι υπέδειξαν στη θεά. Εκείνη, σε αντάλλαγμα, έδωσε στους κατοίκους της Φενεού πολλά καλά, μεταξύ των οποίων, σε περίπτωση πολέμου, να μη σκοτώνονται περισσότεροι από 100 Φενεάτες. Στην πόλη υπήρχε μία αρχέγονη λατρεία, η λατρεία της Δήμητρας Κιδαρίας, με χαρακτηριστικά των Ελευσινίων Μυστηρίων. Μητέρα και Κόρη κατά πάσα πιθανότητα απεικονίζονται και στα εξαιρετικά σπάνια χάλκινα νομίσματα της αρκαδικής πόλεως Καφύαι, βορειοδυτικά του Ορχομενού (εικ. 21).

  • 3 Παυσανίας VIII, 26.2.

10Η κατεξοχήν, όμως, αρκαδική θεότητα, ο πιο γνήσιος αρκαδικός θεός κατά τον Παυσανία είναι ο Παν3. Υπάρχουν πολλές εκδοχές για την γέννηση του Πανός. Σύμφωνα με μία από αυτές, γεννήθηκε στο Λύκαιο όρος. Ήταν άσχημος πολύ, είχε κέρατα, γενειάδα και τριχοφυΐα σε όλο το σώμα του, αυτιά, πόδια και ουρά τράγου. Λέγεται ότι ήταν γιος του Ερμή και μίας νύμφης, με την οποία ο θεός συνερεύθηκε με τη μορφή του τράγου. Η μητέρα του μην αντέχοντας την ασχήμια του τον παράτησε στο Λύκαιο όρος κι έφυγε. Βρέφος ακόμη, ο Ερμής τον τύλιξε με ένα λαγοτόμαρο και τον πήγε στον Όλυμπο. Όταν τον αντίκρισαν οι άλλοι θεοί, γέλασαν πάντες με το παρουσιαστικό του. Ο Παν ζούσε σε απόκρημνους βράχους, σε σπηλιές στο Λύκαιο, το Μαίναλο και στον ποταμό Λάδωνα και είχε συντροφιά τις νύμφες. Είναι ο θεός που σχετίζεται με τη γονιμότητα της φύσης, τον πολλαπλασιασμό των ζωντανών, τη συλλογή μελιού και την καλοτυχία στο κυνήγι. Τα αγαπημένα του θηράματα είναι οι λαγοί, γι’ αυτό και έχει πάντοτε μαζί το όπλο του, το λαγοβόλο. Ο Παν είναι αυτός που προικίζει την Άρτεμη με τα καλύτερα λαγωνικά του στο Μαίναλο, ενώ κοντά στον ποταμό Λάδωνα, κυνηγώντας τη Ναϊάδα Σύριγγα, κατασκευάζει τον περίφημο αυλό. Οι Αρκάδες τιμούν τον Πάνα και τον αποτυπώνουν στα νομίσματά τους, με ομορφότερη ίσως παράσταση αυτή που χαράσσεται στην οπίσθια όψη των αργυρών στατήρων (εικ. 4). Στη συγκεκριμένη απεικόνιση, βεβαίως, απουσιάζει εντελώς η χαρακτηριστική ασχήμια του τραγοπόδαρου θεού. Η κεφαλή του θεού και η σύριγγα χαράσσονται στις αργυρές υποδιαιρέσεις της περιοχής (εικ. 22), ενώ όρθιος ιστάμενος με το ένα πόδι επάνω σε βράχο απαντά στα νομίσματα των Παρασσίων (εικ. 23).

Εικ. 22. Κοινό Αρκάδων. Αργυρός οβολός, 3ος-2ος αι. π.Χ. (συλλογή AlphaBank, αρ. 720).

Εικ. 23. Παρράσιοι. Αργυρός οβολός, 418-400 π.Χ. (συλλογή AlphaBank, αρ. 10262).

  • 4 Βλ., επίσης, Κακριδησ 1986· Παπαχατζησ 1980· Ολαγια, Πριεγο 20032. Τσαγκαρη κ.ά. 2011.

11Ζευς, Δήμητρα, Αθηνά, Άρτεμις, Ερμής, Καλλιστώ, Ηρακλής, Παν πρωταγωνιστούν σε τοπικούς μύθους και γίνονται πηγή έμπνευσης για τους χαράκτες των αρκαδικών νομισμάτων. Ένας κόσμος μυθικός, ένας κόσμος γεμάτος αλληγορία και συμβολισμό αποτυπώνεται στα νομίσματα της Αρκαδίας, στα νομίσματα του Κοινού και των πόλεων, τα οποία αναδεικνύονται σε σημαντικούς μάρτυρες της ιστορίας και του πολιτισμού της περιοχής αυτής4.

Bibliographie

Βιβλιογραφικεσ συντομογραφιεσ

Κακριδησ 1986 = Ι.Θ. Κακριδησ, Ελληνική Μυθολογία 1-5 (1986).

Παπαχατζησ 1980 = Ν. Παπαχατζησ, Παυσανίου Ελλάδος Περιήγησις 5, Αχαϊκά-Αρκαδικά (1980).

Ολαγια, Πριεγο 20032 = Π. Ολαγια, Α. Πριεγο, Μυθολογικός Ατλας της Ελλάδας (20032).

Τσαγκαρη κ.ά. 2001 = Δ. Τσαγκαρη κ.ά., Μύθος και Νόμισμα. Παραστάσεις Συμβολισμοί και Ερμηνείες από την Ελληνική Μυθολογία (2011).

Notes

1 Σ. Ψωμα, «Αρκαδικόν», Ηόρος 13 (1999), σ. 81-96.

2 Αρχικά υποστηρίχθηκε ότι πρόκειται για τη Δέσποινα, ενώ η κ. Ψωμά υποστήριξε ότι πρόκειται για την Άρτεμη : Σ. Ψωμα (παραπάνω), σ. 88-89.

3 Παυσανίας VIII, 26.2.

4 Βλ., επίσης, Κακριδησ 1986· Παπαχατζησ 1980· Ολαγια, Πριεγο 20032. Τσαγκαρη κ.ά. 2011.

Table des illustrations

Légende Εικ. 1. Χάρτης Αρκαδίας.
URL http://books.openedition.org/efa/docannexe/image/7807/img-1.jpg
Fichier image/jpeg, 39k
Légende Εικ. 2. Κοινό Αρκάδων. Αργυρό ημίδραχμο, περ. 460-450 π.Χ. (Nomos 2 [18/05/2010], αρ. 94).
URL http://books.openedition.org/efa/docannexe/image/7807/img-2.jpg
Fichier image/jpeg, 6,0k
Légende Εικ. 3. Κοινό Αρκάδων. Αργυρό τριώβολο, τέλη 4ου αι. - 235 π.Χ. (συλλογή AlphaBank, αρ. 2059).
URL http://books.openedition.org/efa/docannexe/image/7807/img-3.jpg
Fichier image/jpeg, 6,3k
Légende Εικ. 4. Κοινό Αρκάδων. Αργυρός στατήρ, περ. 360 π.Χ. (συλλογή AlphaBank, αρ. 10141).
URL http://books.openedition.org/efa/docannexe/image/7807/img-4.jpg
Fichier image/jpeg, 11k
Légende Εικ. 5. Μαντίνεια. Αργυρό τριώβολο, 330-320 π.Χ. (BCD Peloponnesos, αρ. 1481).
URL http://books.openedition.org/efa/docannexe/image/7807/img-5.jpg
Fichier image/jpeg, 5,7k
Légende Εικ. 6. Ορχομενός. Χάλκινο νόμισμα, 4ος αι. π.Χ. (συλλογή AlphaBank, αρ. 7558).
URL http://books.openedition.org/efa/docannexe/image/7807/img-6.jpg
Fichier image/jpeg, 6,7k
Légende Εικ. 7. Μεθύδριον. Χάλκινο νόμισμα, 360-340 π.Χ. (BCD Peloponnesos, αρ. 1572).
URL http://books.openedition.org/efa/docannexe/image/7807/img-7.jpg
Fichier image/jpeg, 6,1k
Légende Εικ. 8. Μαντίνεια. Αργυρό τριώβολο, 490-480 π.Χ. (Stack & Kroisos Collections [14/01/2008], αρ. 2217).
URL http://books.openedition.org/efa/docannexe/image/7807/img-8.jpg
Fichier image/jpeg, 5,4k
Légende Εικ. 9. Φενεός. Αργυρή δραχμή, 360-350 π.Χ. (BCD Peloponnesos, αρ. 1616).
URL http://books.openedition.org/efa/docannexe/image/7807/img-9.jpg
Fichier image/jpeg, 7,3k
Légende Εικ. 10. Φενεός. Αργυρός στατήρ, περ. 350 π.Χ. (συλλογή AlphaBank, αρ. 9905).
URL http://books.openedition.org/efa/docannexe/image/7807/img-10.jpg
Fichier image/jpeg, 11k
Légende Εικ. 11. Ηραία. Αργυρός οβολός, περ. 350 π.Χ. (BCD Peloponnesos, αρ. 1366).
URL http://books.openedition.org/efa/docannexe/image/7807/img-11.jpg
Fichier image/jpeg, 2,6k
Légende Εικ. 12. Στύμφαλος. Αργυρός στατήρ, 360-350 π.Χ. (συλλογή AlphaBank, αρ. 9634).
URL http://books.openedition.org/efa/docannexe/image/7807/img-12.jpg
Fichier image/jpeg, 11k
Légende Εικ. 13. Αλέα. Αργυρός οβολός, 380-370 π.Χ.(συλλογή AlphaBank, αρ. 10413).
URL http://books.openedition.org/efa/docannexe/image/7807/img-13.jpg
Fichier image/jpeg, 3,6k
Légende Εικ. 14. Τεγέα. Αργυρό ημίδραχμο, 350-330 π.Χ. (συλλογή AlphaBank, αρ. 10417).
URL http://books.openedition.org/efa/docannexe/image/7807/img-14.jpg
Fichier image/jpeg, 5,3k
Légende Εικ. 15. Τεγέα. Αργυρό τριημιωβόλιο, περ. 423-400 π.Χ. (CNG 81 [20/05/2009], αρ. 2738).
URL http://books.openedition.org/efa/docannexe/image/7807/img-15.jpg
Fichier image/jpeg, 3,3k
Légende Εικ. 16. Τεγέα. Χάλκινο νόμισμα, περ. 250 π.Χ. (Triton XI [08/01/2008], αρ. 191).
URL http://books.openedition.org/efa/docannexe/image/7807/img-16.jpg
Fichier image/jpeg, 6,3k
Légende Εικ. 17. Ψωφίς. Αργυρό ημιωβόλιο, 460-440 π.Χ. (BCD Peloponnesos, αρ. 1674).
URL http://books.openedition.org/efa/docannexe/image/7807/img-17.jpg
Fichier image/jpeg, 2,5k
Légende Εικ. 18. Ψωφίς. Χάλκινο νόμισμα, δεύτερο μισό 3ου αι. π.Χ. (BCD Peloponnesos, αρ. 1686).
URL http://books.openedition.org/efa/docannexe/image/7807/img-18.jpg
Fichier image/jpeg, 5,7k
Légende Εικ. 19. Στύμφαλος. Αργυρός οβολός, 350-340 π.Χ. (συλλογή AlphaBank, αρ. 10457).
URL http://books.openedition.org/efa/docannexe/image/7807/img-19.jpg
Fichier image/jpeg, 4,0k
Légende Εικ. 20. Θέλπουσα. Αργυρός οβολός, 360-350 π.Χ. (συλλογή AlphaBank, αρ. 10419).
URL http://books.openedition.org/efa/docannexe/image/7807/img-20.jpg
Fichier image/jpeg, 3,9k
Légende Εικ. 21. Καφύαι. Χάλκινο νόμισμα, πρώτο μισό 3ου αι. π.Χ. (BCD Peloponnesos, αρ. 1379).
URL http://books.openedition.org/efa/docannexe/image/7807/img-21.jpg
Fichier image/jpeg, 4,5k
Légende Εικ. 22. Κοινό Αρκάδων. Αργυρός οβολός, 3ος-2ος αι. π.Χ. (συλλογή AlphaBank, αρ. 720).
URL http://books.openedition.org/efa/docannexe/image/7807/img-22.jpg
Fichier image/jpeg, 3,1k
Légende Εικ. 23. Παρράσιοι. Αργυρός οβολός, 418-400 π.Χ. (συλλογή AlphaBank, αρ. 10262).
URL http://books.openedition.org/efa/docannexe/image/7807/img-23.jpg
Fichier image/jpeg, 3,4k

Auteur

Επιμελήτρια Νομισματικής Συλλογής Alpha Bank.

Le texte et les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont sous Licence OpenEdition Books, sauf mention contraire.

Rechercher dans OpenEdition Search

Vous allez être redirigé vers OpenEdition Search