Der solutionis causa adiectus im römischen Recht
|Literatur- und Abkürzungsverzeichnis
Full text
a. = anno
ABGB = Allgemeines Bürgerliches Gesetzbuch
Abs. = Absatz
AcP = Archiv für die civilistische Praxis
ad h. l. = ad hunc locum
AE = L’Année épigraphique
Albertario, Emilio, Corso di diritto romano. Matrimonio e dote, Milano 1942.
- , I contratti a favore di terzi, in: Festschrift Paul Koschaker, Band II, Weimar 1939, 16–48.
- , I patti dotali a favore di terzi, in: ders., Studi di diritto romano, Band I, Milano 1983, 349–367.
- , Nuove osservazioni sulla trasmissibilità del iudicium operarum all’erede estraneo, in: ders., Studi di diritto romano, Band IV: Eredità e processo, Milano 1946, 13–37.
Allgemeines Landrecht für die Preußischen Staaten von 1794. Textausgabe. Mit einer Einführung von Hans Hattenhauer und einer Bibliographie von Günther Bernert, Frankfurt am Main/Berlin 1970.
ALR = Allgemeines Landrecht für die Preußischen Staaten
Alt. = Alternative
Amarelli, Francesco, Locus solutionis. Contributo alla teoria del luogo dell’adempimento in diritto Romano, Milano 1984.
Amirante, Luigi, Rez. Magdelain, André, Le consensualisme dans l’édit du préteur, Paris 1958, in: BIDR 63 (1960), 297–312.
Ankum, Hans, Alla ricerca della repromissio e della satisdatio secundum mancipium, in: Atti dell’accademia romanistica Costantiniana, 4° convegno internazionale, Perugia 1981, 739–792.
- , De voorouders van een tweehoofdig twistziek monster, Zwolle 1967.
- , Julianus eleganter ait, in: Feenstra, R [obert]/Lokin, J [an] H. A./van der Wal, N [icolaas] (Hrsgg.), Flores legum. H. J. Scheltema antecessori Groningano oblati, Groningen 1971, 1–19.
- , L’actio auctoritatis appartenant à l’acheteur mancipio accipiens a-t-elle existé?, in: Atti dell’Accademia Romanistica Constantiniana 3 (1979), 1–45.
- , Mancipatio by Slaves in Classical Roman Law, in: van der Westhuizen, Johann u. a. (Hrsgg.), Huldigingsbundel Paul van Warmelo. Aangebied aan professor Paul van Warmelo by geleentheid van sy sewentigste verjaardag op 19 November 1984, Pretoria 1984, 5–17.
- , Noch einmal: die repromissio und die satisdatio secundum mancipium im klassischen römischen Recht, in: Armgardt, Matthias/Klinck, Fabian/Reichard, Ingo (Hrsgg.), Liber amicorum Christoph Krampe zum 70. Geburtstag, Berlin 2013, 13–28.
- , Paiements à un pupillus en droit romain classique, in: Università di Siena: Facoltà die giurisprudenza e di scienze politiche (Hrsg.), Studi in onore di Remo Martini, Band I, Mailand 2008, 21–46.
- , Papinian, ein dunkler Jurist?, in: OIR 2 (1996), 5–32.
- , Problemi concernenti l’evizione del compratore nel diritto romano classico (la relazione fra le azioni spettanti al compratore per l’evizione: actio de auctoritate, actio ex stipulatu basata su una stipulatio de evictione e actio empti), in: Vacca, Letizia (Hrsg.), Vendita e trasferimento della proprietà nella prospettiva storico-comparatistica, Band II, Milano 1991, 597–628 [ebenfalls in: ders., Extravagantes. Scritti sparsi sul diritto romano, Napoli 2007, 195–226].
- , Problems Related to the Person of the „solutionis causa adiectus“ in Classical Roman Law, in: Uruszczak, Wacław/Święcicka, Paulina/Kremer, Andrzej (Hrsgg.), Leges Sapere. Studies and essays dedicated to Professor Janusz Sondel on his 50th anniversary of scientific work, Kraków 2008, 69–84.
- , Quelques problèmes sur le „solutionis causa adiectus“ en droit romain classique, in: Studi per Giovanni Nicosia, Band I, Milano 2007, 139–161.
- , Rez. Navarra, Marialuisa, Ricerche sulla utilitas nel pensiero dei giuristi romani, Torino 2002, in: SZ 126 (2009), 524–536.
- , „Solutionis causa adiectus“ et „constitutum debiti“ en droit romain classique, in: Mémoires de la Société pour l’Histoire du Droit et des institutions des anciens pays bourguignons, comtois et romands 65 (2008), 91–97.
- , Une nouvelle hypothèse sur l’origine de la règle alteri dari stipulari nemo potest, in: Lobin, Yvette (Hrsg.), Études offertes à Jean Macqueron, Aix-en-Provence 1970, S. 21–29.
- , Utilitatis causa receptum. On the pragmatical methods of the Roman lawyers, in: Ankum, J. A./Feenstra, R./Leemans, W. F. (Hrsgg.), Symbolae iuridicae et historicae Martino David dedicatae, Band I, Leiden 1968, 1–31.
APal. = Annali del seminario giuridico della R. Università di Palermo
Apathy, Peter, Animus novandi, Wien/New York 1975.
- , Procurator und solutio, in: SZ 96 (1979), 65–88.
- , Rez. Amarelli, Francesco, Locus solutionis. Contributo alla teoria del luogo dell’adempimento in diritto Romano, Milano 1984, in: SZ 104 (1987), 759–761.
- , Zur exceptio pacti auf Grund eines pactum in favorem tertii, in: SZ 93 (1976), 97–114.
apol. = de magia (apologia)
Apul. = Apuleius
Arangio-Ruiz, Vincenzo, Le genti e la città, in: Biondo, Brunella/Labruna, Luigi (Hrsgg.), Vincenzo Arangio-Ruiz. Scritti di diritto romano, Band I, Camerino 1974, 519–587.
- , Studii formulari, in: BIDR 25 (1912), 130–195.
Archi, Gian Gualberto, La donazione. Corso di diritto Romano, Milano 1960.
Art. = Artikel
Astuti, Gudio, Studi intorno alla promessa di pagamento. Il costituto di debito, Band II, Milano 1941.
Avenarius, Martin, Der pseudo-ulpianische liber singularis regularum. Entstehung, Eigenart und Überlieferung einer hochklassischen Juristenschrift, Göttingen 2005.
Babusiaux, Ulrike, Id quod actum est. Zur Ermittlung des Parteiwillens im klassischen römischen Zivilprozeß, München 2006.
- , Kommentare des Kaiserrechts in Papinians Quaestiones, in: SZ 126 (2009), 156– 186.
- , Papinians quaestiones. Zur rhetorischen Methode eines spätklassischen Juristen, München 2011.
Bähr, O [tto], Ueber die s. g. Verträge zu Gunsten Dritter, in: Jahrbücher für die Dogmatik des heutigen römischen und deutschen Privatrechts 6 (1863), 131– 186.
- , Urteile des Reichsgerichts mit Besprechungen, München/Leipzig 1883.
Bartolus, In secundam Digesti veteris partem praelectiones, Lugduni 1554; In secundam Digesti veteris partem praelectiones, Lugduni 1554.
Bas. = Basilicorum libri LX
Bayer, Walter, Der Vertrag zugunsten Dritter, Tübingen 1995.
Bechmann, August, Das Römische Dotalrecht, Band II, Erlangen, 1867.
Behrends, Okko, Die Prokuratur des klassischen römischen Zivilrechts, in: SZ 88 (1971), 215–299.
- , Überlegungen zum Vertrag zugunsten Dritter im römischen Privatrecht, in: ders., Institut und Prinzip, Band II, Göttingen 2004, 839–878.
Behrends, Okko/Knütel, Rolf/Kupisch, Berthold/Seiler, Hans Hermann (Hrsgg.), Corpus Iuris Civilis. Text und Übersetzung, Band II: Digesten 1–10, Heidelberg1995; Band III: Digesten 11–20, Heidelberg 1999; Band IV (hrsg. v. Knütel, Rolf/Kupisch, Berthold/Seiler, Hans Hermann/Behrends, Okko): Digesten 21– 27, Heidelberg 2005.
- , Corpus Iuris Civilis. Die Institutionen. Text und Übersetzung, 3. Aufl., Heidelberg 2007.
Berger, Adolf, Dotis dictio w prawie rzymskiem (Dotis Dictio im römischen Recht), in: Anzeiger der Akademie der Wissenschaften in Krakau, Philologische und Historisch-Philosophische Klasse (Anz. Ak. Krakau) 1909, 75–97.
- , Streifzüge durch das römische Sklavenrecht, Philologus 73 (1914/1916), 61–108.
Bernstein, Carl, Zur Lehre von der dotis dictio, in: Brunner, Heinrich u. a. (Hrsgg.), Festgabe für Georg Beseler zum VI. Januar MDCCCLXXXV, Berlin 1885, 79– 93.
v. Beseler, Gerhard, Beiträge zur Kritik der römischen Rechtsquellen, Heft 1, Tübingen 1910; Heft 3, Tübingen 1913; Heft 4, Tübingen 1920.
- , Das Edictum de eo quod certo loco, Leipzig 1907.
- , Einzelne Stellen, in: SZ 45 (1925), 433–455.
- , Einzelne Stellen, in: SZ 46 (1926), 267–275.
- , Et ideo – Declarare – Hic, in: SZ 51 (1931), 54–83.
- , Fruges et Paleae, in: Scritti in onore di Contardo Ferrini pubblicati in occasione della sua beatificazione, Band III, Milano 1948, 256–304.
- , Miscellanea critica, in: SZ 43 (1922), 415–438.
- , Romanistische Studien, in: TR 8 (1927), 279–335.
- , Romanistische Studien, in: TR 10 (1929), 161–240.
- , Textkritische Studien, in: SZ 52 (1932), 31–63.
Betti, Emilio, Appunti di teoria dell’obbligazione in diritto romano, Roma 1958.
- , Istituzioni di diritto romano, Band I, 2. Aufl., Padova 1947.
- , Rez. Wesenberg, Gerhard, Verträge zugunsten Dritter. Rechtsgeschichtliches und Rechtsvergleichendes, Weimar 1949, in: Gnomon 22 (1950), 169–172.
- , Sul valore dogmatico della categoria „contrahere“ in giuristi Proculiani e Sabiniani, in: BIDR 28 (1915), 3–96.
BGB = Bürgerliches Gesetzbuch
BIDR = Bullettino dell’Istituto romano
Billeter, Gustav, Geschichte des Zinsfusses im griechisch-römischen Altertum bis auf Justinian, Leipzig 1898.
Binder, Julius, Die Korrealobligationen im römischen und im heutigen Recht, Leipzig 1899.
Biondi, Biondo, Contratto e stipulatio, Milano 1953.
- , Iudicium operarum, in: ders., Scritti giuridici, Band III, Milano 1965, 61–77.
- , Sulla dottrina Romana dell’ „actio arbitraria“, in: APal. 1 (1916), 19–116.
Bl. = Blatt
Bonfante, Pietro, Corso di diritto romano, Band I: Diritto di famiglia, Roma 1925; Band IV: Le obbligazioni (dalle lezioni), Milano 1979.
- , Un contratto a favore dei terzi nell’êra classica, in: ders., Scritti giuridici varii, Band III, Torino 1926.
Bortolucci, Giovanni, Actio utilis, Modena 1909.
Brägger, Rafael, Actio auctoritatis, Berlin 2012.
Brandis, [Hermann Friedrich?], Ueber den „solutionis causa adiectus“, in: Rheinisches Museum für Jurisprudenz 5 (1833), 257–315.
Bretone, Mario, Servus communis. Contributio alla storia della comproprietà romana in età classica, Napoli 1958.
Brissonius, Barnabas, Opera minora, Lugduni Batavorum 1749.
Broise, Sergio, Animus donandi, concetto romano e suoi riflessi sulla dogmatica odierna, Bände I–II, Pisa 1975.
Brunner, Heinrich, Zur Rechtsgeschichte der römischen und germanischen Urkunde, Berlin 1880.
Bruns, [Carl] G [eorg], Das constitutum debiti, in: ZRG 1 (1861), 28–130.
- , Die Unterschriften in den römischen Rechtsurkunden, in: Abhandlungen der Königlichen Akademie der Wissenschaften zu Berlin aus dem Jahre 1876. Philosophisch-historische Klasse. 1. Abtheilung, Berlin 1877, 41–138.
- , Fontes iuris Romani antiqui. Leges et negotia, 7. Aufl., hrsg. v. Otto Gradenwitz, Tübingen 1909.
Buchka, Hermann, Die Lehre von der Stellvertretung bei Eingehung von Verträgen, Rostock/Schwerin 1852.
Buchwitz, Wolfram, Vertragsklauseln und probatio – Anmerkungen zum römischen Bauvertragsrecht, in: SZ 126 (2009), 358–386.
Bürge, Alfons, Cum in familia nubas: Zur wirtschaftlichen und sozialen Bedeutung der familia libertorum, in: SZ 105 (1988), 312–333.
- , Der Witz im antiken Seefrachtvertrag. Beobachtungen zur Vertragspraxis im antiken Mittelmeerraum, in: Index 22 (1994), 389–407.
- , Fiktion und Wirklichkeit: Soziale und rechtliche Strukturen des römischen Bankwesens, in: SZ 104 (1987), 465–558.
- , Sklaven als Gesamtgläubiger: Überlegungen zur Quittung SB 14,11624, in: Altmeppen, Holger/Reichard, Ingo/Schermaier, Martin Josef (Hrsgg.), Festschrift für Rolf Knütel zum 70. Geburtstag, Heidelberg 2009, 119–129.
Buhl, H [einrich], Africans Quaestionen und ihr Verhältnis zu Julian, in: SZ 2 (1881), 180–199.
Bund, Elmar, Salvius Iulianus, Leben und Werk, in: Aufstieg und Niedergang der römischen Welt. Geschichte und Kultur Roms im Spiegel der neueren Forschung, II: Principat, 15. Band (hrsg. von H. Temporini), Berlin/New York 1976, 408–454.
- , Untersuchungen zur Methode Julians, Köln/Graz 1965.
Buongiorno, Pierangelo/Cao, Irene, Trebula Suffenas: alcune questioni aperte, in: Cresci Marrone/Pistellato, Antonio (a cura di), Studi in ricordo di Fulviomario Broilo, Padova 2007, 81–108 (Buongiorno, 81–94; Cao, 94–108).
Burdese, Alberto, La nozione classica di naturalis obligatio, Torino 1955.
C. = Codex Iustinianus
Camodeca, Giuseppe, Tabulae Pompeianae Sulpiciorum. Edizione critica dell’archivio puteolano dei Sulpicii, Band I, Roma 1999.
Cannata, Carlo Augusto, Atto giuridico e rapporto giuridico, in: SDHI 57 (1991), 335–382.
- , La responsibilità contrattuale, in: Paricio, Javier (Hrsg.), Derecho Romano de obligaciones. Homenaje al Profesor José Luis Murga Gener, Madrid 1994, S. 143–178.
cap. = caput
Castrensis, Paulus, In Secundam Digesti Novi partem Commentaria, Venetiis, 1575.
Cc = Code civil
Chesius, Bartholomaeus, Interpretationum juris libri II, in: Heineccius, Gottlieb (Hrsg.), Jurisprudentia Romana et Attica: Continens Varios Commentatores, Qui Jus Romanum & Atticum: Item Classicos aliosque Auctores Veteres emendarunt, explicarunt, illustrarunt, Bd. II, Lugduni Batavorum 1739, Sp. 1–608.
Chiaudano, Mario, Stracca Benvenuto, NNDI 18 (1971), 468–469.
Chiusi, Tiziana J., Die actio de in rem verso im römischen Recht, München 2001.
Cic. Att. = M. Tulli Ciceronis Epistulae ad Atticum
Cicero, Marcus Tullius, Atticus-Briefe. Lateinisch-deutsch. Herausgegeben und übersetzt von Helmut Kasten, 5. Aufl., Düsseldorf/Zürich 1998.
CIL = Corpus Inscriptionum Latinarum
Claus, Axel, Gewillkürte Stellvertretung im Römischen Privatrecht, Berlin 1973.
Codex Maximilianeus Bavaricus, Civilis, München 1756 (ND Frankfurt/Main 1985).
Coli, Ugo, Capitis deminutio, in: ders., Scritti di diritto romano. Band I, Milano 1973, 151–211.
coll. = collatio legum Mosaicarum et Romanarum
Conrat (Cohn), Max, Die sogenannte actio de eo quod certo loco, Berlin 1877 (ND Aalen 1969).
- , Rez. Lenel, Otto, Beiträge zur Kunde des Prätorischen Edicts, Stuttgart 1878, in: Jenaer Literatur-Zeitung 5 (1878), 686–687.
- , Rez. Lenel, Otto, Beiträge zur Kunde des Prätorischen Edicts, Stuttgart 1878, in: Kritische Vierteljahresschrift für Gesetzgebung und Rechtswissenschaft (KritV) 24 (1882), 28–36.
cons. = consultatio veteris cuiusdam iurisconsulti
Corbino, A [lessandro]/Santalucia, B [ernardo], Justiniani Augusti Pandectarum codex Florentinus. Band II, Florenz 1988.
Cornioley, Pierre, La conversion des actes nuls en droit romain: réalité ou fiction?, in: TR 37 (1969), 77–97.
- , Les origines de la „sponsio“, in: Labeo 35 (1989), 28–78.
- , Naturalis obligatio, Essai sur l’origine et l’évolution de la notion en droit romain, Genève 1964.
Corpus Inscriptionum Latinarum, Band XIV: Inscriptiones Latii veteris Latinae, hrsg. v. Hermann Dessau, Berlin 1887.
Corpus iuris civilis Iustinianei cum commentariis Accursii. Studio et opera Ioannis Fehi, Band I, Lugduni 1627 (ND Osnabrück 1965); Band II, Lugduni 1627 (ND Osnabrück 1966); Band III, Lugduni 1627 (ND Osnabrück 1966).
Cosentini, Cristoforo, Studi sui liberti. Contributo allo studio della condizione giuridica dei liberti cittadini, Band I, Catania 1948.
Crifò, Giuliano, Einige Fragen zum Erlöschen des Mandats, in: Nörr, Dieter/Nishimura, Shigeo (Hrsgg.), Mandatum und Verwandtes. Beiträge zum römischen und modernen Recht, Berlin u. a. 1993, 153–168.
CTh. = Codex Theodosianus
Cugia, Stanislao, L’ „adiectus solutionis causa“, Napoli 1919.
Cujacius, Jacobus, Opera omnia in decem tomos distributa, Neapoli 1758.
Czyhlarz, Karl, Das römische Dotalrecht, Gießen 1870.
D. = Digesta
D’Arms, J [ohn] H [aughton], Memory, Money, and Status at Misenum: Three New Inscriptions from the Collegium of the Augustales, in: Journal of Roman Studies 90 (2000), 126–144.
De Crescenzio, Nicola/Ferrini, Contardo, Obbligazione, in: Mancini, Pasquale Stanislao (Hrsg.), Enciclopedia Giuridica Italiana, Band XII, Teil 1, Milano 1900.
Degenkolb, Heinrich, Ein pactum fiducia, in: SZ 9 (1870), 117–179.
de los Mozos Touya, José Javier, Die Beweislast der causa stipulationis und der causa-Begriff, in: Rainer, Johannes Michael (Hrsg.), Vis ac potestas legum. Liber amicorum Zoltán Végh, Frankfurt am Main u. a. 2010, 117–132.
dens. = denselben
ders. = derselbe
de Ruggiero, Roberto, Il „dies impossibilis“ nei contratti e nei testamenti, in: BIDR 15 (1903), 5–82.
Desserteaux, F [ernand], Études sur la formation historique de la capitis deminutio. Band II: Évolution et effets de la capitis deminutio, Teil 1, Paris 1919.
- , Les transformations d’une controverse. Rapports de l’ „accessio personae“ et de la „capitis deminutio“, in: Mélanges P. F. Girard, Band I, Paris 1912, 353–388.
di Cintio, Lucia, L’obbligo del pupillo tra naturalis obligatio e vinculum aequitatis, in: SDHI 74 (2008), 439–514.
Diliberto, Oliviero, Rez. Masiello, Tommaso, La donna tutrice. Modelli culturali e prassi giuridica fra gli Antonini e i Severi, Napoli 1979, in: BIDR 84 (1981), 296–304.
Diss. = Dissertation
Donellus, Hugo, Commentarii de iure civili, Band X, 6. Aufl., Norimbergae 1827.
D’Ors, Alvaro, Tres ejemplos de problemática textual romanística, in: RIDA 23 (1976), 109–117.
Dulckeit, Gerhard, Erblasserwille und Erwerbswille bei Antretung der Erbschaft. Beiträge zum Willensproblem im klassischen römischen Erbrecht, Weimar 1934.
Eger, Otto, Eine Wachstafel aus Ravenna aus dem zweiten Jahrhundert nach Chr., in: SZ 42 (1921), 452–468.
Ehrenzweig, Armin, Die sogenannten zweigliedrigen Verträge, insbesondere die Verträge zu Gunsten Dritter nach gemeinem und österreichischem Rechte, Wien 1895.
Ehrhardt, Arnold, Justa causa traditionis, Berlin/Leipzig 1930.
- , Rez. Arnò, Carlo, Fictio brevis manus, Pavia 1930, in: SZ 51 (1931), 468–474.
Eisele, [Fridolin], Beiträge zur Erkenntnis der Digesteninterpolationen, in: SZ 13 (1892), 118–156.
- , Beiträge zur römischen Rechtsgeschichte, Freiburg i. B./Leipzig 1896.
Eisenhardt, Ulrich, Deutsche Rechtsgeschichte, 5. Aufl., München 2008.
Emunds, Christian, Solvendo quisque pro alio liberat eum. Studien zur befreienden Drittleistung im klassischen römischen Recht, Berlin 2007.
Entwurf eines allgemeinen deutschen Gesetzes über Schuldverhältnisse (Dresdener Entwurf), hrsg. v. Bernhard Francke, Dresden 1866 (ND Aalen 1973).
Entwurf eines bürgerlichen Gesetzbuchs für das Großherzogthum Hessen nebst Motiven. Vierte Abtheilung: Von den Verbindlichkeiten, Darmstadt 1853.
Entwurf eines bürgerlichen Gesetzbuchs für das Königreich Bayern, München 1861.
Entwurf eines bürgerlichen Gesetzbuchs für das Königreich Sachsen. Nebst allgemeinen Motiven und Inhaltsverzeichnisse, Dresden 1852 (ND Frankfurt/M. 1986).
Entwurf eines bürgerlichen Gesetzbuchs für das Königreich Sachsen. Nebst allgemeinen Motiven und Inhaltsverzeichnisse, Dresden 1860 (ND Frankfurt/Main 1986).
eod. = eodem
Ernst, Wolfgang, Rechtsmängelhaftung, Tübingen 1995.
Espinosa Goedert, Thea, En torno a la „stipulatio“ y las „adquisitiones in pendenti“ por parte del „servus fructuarius“, in: SDHI 54 (1988), 263–275.
ET = Edictum Theodorici
Faber, Antonius, Coniecturarum iuris civilis. Libri viginti, Aurelianae Allobrogum 1609.
Fabre, Georges, Libertus. Recherches sur les rapports patron-affranchi à la fin de la république romaine, Rome 1981.
Ferrini, Contardo, Manuale di pandette, 3. Aufl., Milano 1908.
Finkenauer, Thomas, Direkte Stellvertretung bei Stipulationen?, in: SZ 125 (2008), 440–497.
- , Stipulation und Geschäftsgrundlage, in: SZ 126 (2009), 305–357.
- , Vererblichkeit und Drittwirkungen der Stipulation im klassischen römischen Recht, Tübingen 2010.
Fiori, Roberto, „Materfamilias“, in: BIDR 96/97 (1993/1994), 455–498.
FIRA = Fontes iuris Romani anteiustiniani
Fleckner, Andreas M., Antike Kapitalvereinigungen. Ein Beitrag zu den konzeptionellen und historischen Grundlagen der Aktiengesellschaft, Köln/Weimar/Wien 2010.
- , Rez. Stelzenberger, Barbara, Kapitalmanagement und Kapitaltransfer im Westen des Römischen Reiches, Leidorf/Rahden 2008, in: SZ 128 (2011), 677–695.
Fn. = Fußnote
Fontes iuris Romani antejustiniani, pars altera: auctores (hrsg. v. Johannes Baviera, Florenz 1968; pars tertia: negotia (hrsg. v. Vincenzo Arangio-Ruiz), Florenz 1968.
fr. = fragmentum
Franchi, Luigi, Benvenuto Stracca. Giureconsulto Anconitano del secolo XVI, Rom 1888 (ND Glashütten im Taunus/Florenz 1975).
Frezza, Paolo, Le garanzie delle obbligazioni. Corso di diritto romano. Band I: Le garanzie personali, Padova 1962.
- , Uno studio sui contratti a favore di terzi, Rez. Wesenberg, Gerhard, Verträge zugunsten Dritter. Rechtsgeschichtliches und Rechtsvergleichendes, Weimar 1949, in: Nuova rivista di diritto commerciale, diritto dell’economia, diritto sociale 3, 1 (1950), 12–20.
Friedl, Raimund, Der Konkubinat im kaiserzeitlichen Rom, Stuttgart 1996.
Fritz, Johann Adam, Erläuterungen, Zusätze und Berichtigungen zu v. Wening-Ingenheim’s Lehrbuch des gemeinen Civilrechts, Drittes Heft, Freiburg/Karlsruhe 1839.
frr. = fragmenta
Fuchs, [Carl?], Ueber das Constitutum, in: AcP 42 (1859), 172–189.
GA = Gai fragmenta Augustodunensia
Gai. = Gai institutionum comm. IV
Gandolfi, Giuseppe, Studi sull’interpretazione degli atti negoziali in diritto romano, Milano 1966.
Gareis, Carl, Die Verträge zu Gunsten Dritter, Würzburg 1873.
Georges, Karl Ernst, Ausführliches Lateinisch-Deutsches Handwörterbuch, 2 Bände, verbesserte und vermehrte 8. Aufl. von Heinrich Georges, 1913 (ND Hannover 1983).
Gernhuber, Joachim, Die Erfüllung und ihre Surrogate, 2. Aufl., Tübingen 1994.
Giaro, Tomasz, Afrikan und die reductio ad absurdum, in: Hark, Jan Dirk (Hrsg.), Africani quaestiones. Studien zur Geschichte und Dogmatik des Privatrechts, Heidelberg u. a. 2011, 1–15.
Girard, P [aul] F [rédéric], Les stipulations de garantie, in: NRH 7 (1883), 537–592.
- , Textes de droit Romain, 5. Aufl., Paris 1923.
Girard, Paul Frédéric/Senn, Félix, Manuel élémentaire de droit romain, 8. Aufl., Paris 1929.
Giuffrè, Vincenzo, L’utilizzazione degli atti giuridici mediante „conversione“ in diritto romano, Napoli 1965.
gl. = glossa
Glück, Christian Friedrich, Ausführliche Erläuterung der Pandecten nach Hellfeld, Band XIII, Erlangen 1811; Band XX, Erlangen 1819; Band XXVII, Erlangen 1825.
Goldschmidt, L [evin], Benevenuto Straccha Anconitanus und Petrus Santerna Lusitanus, in: ZHR 38 (1891), 1–9.
- , Universalgeschichte des Handelsrechts. Erster Band: Geschichtlich-literärische Einleitung und die Grundlehren. Erste Abtheilung: Universalgeschichte des Handelsrechts. Erste Lieferung, 3. Aufl. Stuttgart 1891.
Gómez-Royo, Enrique/Espinosa-Isach, José María/Buigues-Oliver, Gabriel, Algunas consideraciones sobre la condictio incerti: condictio servitutis y condictio ususfructus, in: d’Ippolito, Federico Maria (Hrsg.), Filißa. Scritti per Gennaro Franciosi, Band II, Napoli 2007, 1099–1123.
Gothofredus, Dionysius, Corpus Iuris Civilis Romani, Lipsiae 1720.
Gradenwitz, Otto, Die Ungültigkeit obligatorischer Rechtsgeschäfte, Berlin 1887.
- , Interpolationen in den Pandekten. Kritische Studien, Berlin 1887.
- , Metodo per iscoprire periodi storici nel Codice Giustinianeo, in: Mem. Bol. 8/9 (1923/1925), 165–170.
Gregori, Gian Luca, Nomina transcripticia e praedia subsignata: debiti, ipoteche e finanze locali a Trebula Suffenatium, in: École française de Rome (Hrsg.), Il capitolo delle entrate nelle finanze municipali in occidente ed in oriente, Rom 1999, 25–39.
Grieß, Richard, Die Rechtsstellung des „solutionis causa adiectus“ im heutigen bürgerlichen Recht, Borna/Leipzig 1911.
Gröschler, Peter, Die Konzeption des mutuum cum stipulatione, in: TR 74 (2006), 261–287.
- , Die tabellae-Urkunden aus den pompejanischen und herkulanensischen Urkundenfunden, Berlin 1997.
Grosso, Giuseppe, Usufrutto e figure affini nel diritto romano, 2. Aufl., Torino 1958.
Gruchot, J [ulius] A [lbert], Die Lehre von der Zahlung der Geldschuld nach heutigem deutschen Rechte, Berlin 1871.
Guarino, Antonio, Diritto privato romano, 12. Aufl., Napoli 2001.
- , Giusromanistica elementare, Napoli 1989.
Hägerström, Axel, Der römische Obligationsbegriff im Lichte der allgemeinen römischen Rechtsanschauung, Band II: Über die Verbalobligation, Uppsala/Leipzig, 1941.
Hallebeek, Jan, Ius Quaesitum Tertio in Medieval Roman Law, in: Schrage, Eltjo J. H. (Hrsg.), Ius quaesitum tertio, Berlin 2008, 61–107.
Haloander, Gregor (Hrsg.), Digestorum seu Pandectarum libri quinquaginta (Littera Norica), Band III, Nürnberg 1529 (ND Frankfurt am Main 2005).
Harder, Manfred, Der Paragraph, in: Slapnicar, Klaus (Hrsg.), Tradition und Fortentwicklung im Recht. Festschrift zum 90. Geburtstag von Ulrich von Lübtow am 21. August 1990, Rheinfelden/Berlin 1991, 9–13.
Harke, Jan Dirk, Römisches Recht. Von der klassischen Zeit bis zu den modernen Kodifikationen, München 2008.
Heimbach, Carl Wilhelm Ernst (Hrsg.), Basilicorum libri LX, Band III, Leipzig 1843; Band IV, Leipzig 1846; Band V, Leipzig 1850.
Heimbach, [Gustav Ernst], Adiectus, in: Weiske, Julius (Hrsg.), Rechtslexikon für Juristen aller teutschen Staaten enthaltend die gesammte Rechtswissenschaft, Band I, Leipzig 1839, 132–133.
Hellmann, [Friedrich], Zur Terminologie der römischen Rechtsquellen in der Lehre von der Unwirksamkeit der juristischen Thatsachen, in: SZ 23 (1902), 380–428.
Hellwig, Konrad, Die Verträge auf Leistung an Dritte, Leipzig 1899.
Herrmann, August, Beiträge zur Lehre vom Irrthum, Erster Beitrag: Ob die Zulässigkeit der Condiction einer aus Irrthum gezahlten Nichtschuld von der Unterscheidung zwischen error juris und facti abhängt, oder nicht?, in: Zeitschrift für Civilrecht und Prozeß N. F. 4 (1847), 87–144.
Heumann, Hermann Gottlieb/Seckel, Emil, Heumanns Handlexikon zu den Quellen des römischen Rechts, 9. Aufl, Jena 1926.
HKK = Historisch-kritischer Kommentar zum BGB
Historisch-kritischer Kommentar zum BGB, hrsg. v. Mathias Schmoeckel/Joachim Rückert/Reinhard Zimmermann, Band I, Allgemeiner Teil, §§ 1–240, Tübingen 2003; Band II, 1. Teilband, Schuldrecht: Allgemeiner Teil, §§ 241-304, Tübingen 2007.
Hofmann, J [ohann] B [aptist]/Szantyr, Anton, Lateinische Syntax und Stilistik, München 1965.
Honoré, A [nt (h) ony] M [aurice], Julian’s Circle, in: TR 32 (1964), 1–44.
- , Rez. Guarino, Antonio/Bove, Lucio (Hrsgg.), Gaio nel suo tempo, Napoli 1966, in: SDHI 35 (1969), 418–425.
- , Textual chains in the Digest, in: SZ 80 (1963), 362–378.
Honsell, Heinrich, Quod interest im bonae-fidei-iudicium. Studien zum römischen Schadensersatzrecht, München 1969.
Honsell, Heinrich/Mayer-Maly, Theo/Selb, Walter, Römisches Recht, 4. Aufl., Berlin u. a. 1987.
Hrsg./Hrsgg. = Herausgeber
Hulot, Henri/Berthelot, Jean-François/Tissot, Pascal-Alexandre/Bérenger fils, Alphonse, Corps de droit civil romain en latin et en français, Band I, Metz/Paris 1803 (ND Aalen 1979); Band II, Metz/Paris 1804 (ND Aalen 1979); Band III, Metz/Paris 1804 (ND Aalen 1979); Band VII, Metz/Paris 1805 (ND Aalen 1979).
Huschke, Ph [ilipp] E [duard], Die Lehre des Römischen Rechts vom Darlehn und den dazu gehörigen Materien, Stuttgart 1882 (ND Amsterdam 1965).
- (Hrsg.), Iurisprudentiae anteiustinianae quae supersunt, 4. Aufl., Leipzig 1879.
- , Kritische Versuche über streitige Pandektenstellen und Pandektenmaterien, in: AcP 65 (1882), 230–257.
I. = Institutiones
ibid. = ibidem
i. f. = in fine
INMai. = Interpretatio zu NMai.
IP = Interpretatio zu den Paulussentenzen IT = Interpretatio zu CTh.
Jaubert, Pierre, La lex Aelia Sentia et la locatio conductio des operae liberti, in: RHD 43 (1965), 5–21.
JBerklassAlt = Jahresbericht über die Fortschritte der klassischen Altertumswissenschaft
Jh. = Jahrhundert
v. Jhering, Rudolph, Mitwirkung für fremde Rechtsgeschäfte, in: JherJB. 1 (1857), 273–350 und JherJB. 2 (1858), 67–180.
JherJB. = Jahrbücher für die Dogmatik des heutigen römischen und deutschen Privatrechts
Jörs, [Paul], Caecilius 29), in: Wissowa, Georg (Hrsg.), Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft, Band III/1, Stuttgart 1897, Sp. 1192– 1195.
- , Geschichte und System des römischen Privatrechts, Berlin 1927.
Joubert, D. J., Solutionis causa adjectus, in: Tydskrif vir Hedendaagse Romeins-Hollandse Reg 42 (1979), 1–8.
Kaden, Erich-Hans, Rez. Burdese, Alberto, La nozione classica di naturalis obligatio, Torino 1955, in: SZ 74 (1957), 441–451.
- , Rez. Cugia, Stanislao, L’ „adiectus solutionis causa“, Napoli 1919, in: SZ 47 (1927), 559–560.
- , Rez. Wesenberg, Gerhard, Verträge zugunsten Dritter. Rechtsgeschichtliches und Rechtsvergleichendes, Weimar 1949, in: SZ 67 (1950), 547–557.
Kalb, Wilhelm, Das Juristenlatein. Versuch einer Charakteristik auf Grundlage der Digesten, 2. Aufl., Nürnberg 1888 (ND Aalen 1961).
- , Jahresbericht über die lateinisch schreibenden Juristen, Feldmesser und (späteren) Landwirtschaftsschriftsteller für 1891–1895, in: Jahresbericht über die Fortschritte der classischen Altertumswissenschaft (JberklassAlt) 89 (1896), 206– 309.
- , Jahresbericht über die lateinisch schreibenden Juristen, Feldmesser und (späteren) Landwirtschaftsschriftsteller für 1896–1900 in: Jahresbericht über die Fortschritte der classischen Altertumswissenschaft (JberklassAlt) 109 (1901), 17–85.
Kantorowicz, Hermann U [lrich], Max Conrat (Cohn) und die mediävistische Forschung, in: SZ 33 (1912), 417–483.
- , Über die Entstehung der Digestenvulgata. Ergänzungen zu Mommsen, Weimar 1910.
Kappeyne van de Coppello, J [ohannes], Abhandlungen zum Römischen Staats- und Privatrecht. Heft II: Über das vim facere beim interdictum uti possidetis. Über constituta pecunia, Stuttgart 1885.
Karlowa, Otto, Das Rechtsgeschäft und seine Wirkung, Berlin 1877.
- , Römische Rechtsgeschichte in zwei Bänden, Band II: Privatrecht und Civilprozess. Strafrecht und Strafprozess. Erster Teil: Privatrecht, Leipzig 1901.
Kaser, Max, Cicero „ad Atticum“ 16.15.2. Formularprozeß ohne „litis contestatio“?, in: ders., Römische Rechtsquellen und angewandte Juristenmethode, Wien u. a. 1986, 373–398.
- , Das altrömische Ius. Studien zur Rechtsvorstellung und Rechtsgeschichte der Römer, Göttingen 1949.
- , Das römische Privatrecht. Erster Abschnitt: Das Altrömische, das Vorklassische und Klassische Recht, 2. Aufl. München 1971; Zweiter Abschnitt: Die nachklassischen Entwicklungen, 2. Aufl., München 1975.
- , Die Geschichte der Patronatsgewalt über Freigelassene, in: SZ 58 (1938), 88– 135.
- , Die römische Eviktionshaftung nach Weiterverkauf, in: Becker, Walter G./Schnorr von Carolsfeld, Ludwig (Hrsgg.), Sein und Werden im Recht. Festgabe für Ulrich von Lübtow zum 70. Geburtstag am 21. August 1970, Berlin 1970, 481–492.
- , Die Wirkungen der „dotis dictio“, in: SDHI 17 (1951), 169–194.
- , Eigentum und Besitz im älteren römischen Recht, 2. Aufl., Köln/Graz 1956.
- , In bonis esse, in: SZ 78 (1961), 173–220.
- , Ius gentium, Köln/Weimar/Wien 1993.
- , ‚Ius honorarium’ und ‚ius civile’, in: SZ 101 (1984), 1–114.
- , ‚Ius publicum’ und ‚ius privatum’, in: SZ 103 (1986), 1–101.
- , Mutuum und stipulatio, in: Eranion in honorem Georgii S. Maridakis, qui in fungendo professoris munere annos iam XXXV docendo consumpsit, Band I: Historia iuris, Athen 1963, 155–182.
- , Oportere und ius civile, in: SZ 83 (1966), 1–46.
- , „Perpetuari obligationem“, in: SDHI 46 (1980), 87–146.
- , Quanti ea res est. Studien zur Methode der Litisästimation im klassischen römischen Recht, München 1935.
- , Restituere als Prozeßgegenstand. Die Wirkungen der litis contestatio auf den Leistungsgegenstand im römischen Recht, 2. Aufl., München 1968.
- , Römische Rechtsgeschichte, 2. Aufl., Göttingen 1986.
- , Stellvertretung und „notwendige Entgeltlichkeit“, in: SZ 91 (1974), 146–204.
- , Studien zum römischen Pfandrecht, in: TR 44 (1976), 233–289.
- , Zur Geschichte der „capitis deminutio“, in: IURA 3 (1952), 48–89.
- , Zur Interessebestimmung bei den sog. unechten Verträgen zugunsten Dritter, in: Hübner, Heinz/Klingmüller, Ernst/Wacke, Andreas (Hrsgg.), Festschrift für Erwin Seidl zum 70. Geburtstag, Köln 1975, 75–87.
- , Zur Methodologie der römischen Rechtsquellenforschung, in: Österreichische Akademie der Wissenschaften, Philosophisch-historische Klasse, Sitzungsberichte, 277. Band, 5. Abhandlung, Wien 1972.
Kaser, Max/Hackl, Karl, Das römische Zivilprozeßrecht, 2. Aufl., München 1996. Kaser, Max/Knütel, Rolf, Römisches Privatrecht, 19. Aufl., München 2008.
Klinck, Fabian, Erwerb durch Übergabe an Dritte nach klassischem römischen Recht, Berlin 2004.
Knaus, Mathias, Die sogenannten Verträge zu Gunsten Dritter nach römischem Rechte, Berlin 1875.
Kniep, Ferdinand, Gai institutionum, commentarius tertius, §§ 88–225 (Obligationenrecht), Jena 1917.
Knütel, Rolf, Betrachtungen zur Rechtsfindung der römischen Juristen, in: Linares, José L./de Montagut, Tomàs/Ricart, Encarnació/Sansón, Victoria (a cura de), Liber amicorum Juan Miquel. Estudios Romanísticos con motivo de su emeritazgo, Barcelona 2006, 523–555.
- , Ein vorsichtiger Schenker – Scaev. D. 32, 37, 3 –, in: Seminarios Complutenses de derecho Romano 20-21 (2007-2008), 257–278.
- , Particularis enim solutio rarum est ut incommoda sit. Zur Fragwürdigkeit des Teilleistungsverbots (§§ 266 BGB, 1415 ABGB), in: Schermaier, Martin J [osef]/Rainer, J [ohannes] Michael/Winkel, Laurens C. (Hrsgg.), Iurisprudentia universalis. Festschrift für Theo Mayer-Maly zum 70. Geburtstag, Köln u. a. 2002, 337–355.
- , Stipulatio poenae. Studien zur römischen Vertragsstrafe, Köln/Wien 1976.
- , Stipulatio und pacta, in: Medicus, Dieter/Seiler, Hans Hermann (Hrsgg.), Festschrift für Max Kaser zum 70. Geburtstag, München 1976, 201–228.
Koch, C [hristian] F [riedrich], Allgemeines Landrecht für die Preußischen Staaten. Erster Theil, zweiter Band, Berlin 1853.
- , Die Lehre von dem Übergange der Forderungsrechte durch Universal- und Singular-Succession, oder von der Vererbung der Forderungen, von der Cession, Assignation und Novation, (Delegation und Expromission), Breslau 1837.
König, Hans-Herbert, Die vor der Ehe bestellte dos nach klassischem römischen Recht, in: SDHI 29 (1963), 151–237.
Koschaker, Paul, Rez. Astuti, Gudio, Studi intorno alla promessa di pagamento, Band I, Napoli 1937; Band II, Milano 1941, in: SZ 63 (1943), 469–477.
Krampe, Christoph, Rez. Rastätter, Jürgen, Marcelli notae ad Iuliani digesta, Diss. Freiburg i. Br. 1980, in: TR 52 (1984), 58–62.
v. Kreittmayr auf Offenstetten, W [iguläus] X [averius] A [loysius] Freyherr, Anmerkungen über den Codicem Maximilianeum bavaricum civilem, IV. Theil, München 1821.
Fratres Kriegelii, Corpus juris civilis. Band I: Institutionen, Digesten. 16. Aufl., Leipzig o. J.
KritV = Kritische Vierteljahresschrift für Gesetzgebung und Rechtswissenschaft
Kroppenberg, Inge, Die Insolvenz im klassischen römischen Recht. Tatbestände und Wirkungen außerhalb des Konkursverfahrens, Köln u. a. 2001.
Krüger, Hugo, Beiträge zur Lehre von der exceptio doli, Halle 1892.
Krüger, Paul (Hrsg.), Corpus iuris civilis. Band II: Codex Iustinianus, 13. Aufl., Berlin 1963.
- , Supplementa adnotationum, in: Mommsen, Theodor/Krüger, Paul (Hrsgg.), Iustiniani Digesta. Editio stereotypa, 14. Aufl., Berlin 1922, 958–994.
Krüger, Paul/Studemund (Hrsgg.), Wilhelm, Gai institutiones ad codicis Veronensis apographum Studemundianum novis curis auctum in usum scholarum, 3. Aufl., Berlin 1891.
Kübler, Bernhard, Griechische Tatbestände in den Werken der kasuistischen Literatur, in: SZ 28 (1907), 174–210.
Kunkel, Wolfgang, Die römischen Juristen, 2. Aufl., Graz/Wien/Köln 1967 (ND Köln/Weimar/Wien 2001).
Labruna, Luigi, Rez. Cornioley, Pierre, Naturalis obligatio, Essai sur l’origine et l’évolution de la notion en droit romain, Genève 1964, in: IURA 16 (1965), 400– 418.
Lambert, Jacques, Les operae liberti, Paris 1934.
Landucci, Lando, Obbligazioni in solido secondo il diritto romano, Band I: Parte generale, Verona/Padova, 1880.
Lange, Hermann, „Alteri stipulari nemo potest“ bei Legisten und Kanonisten, in: SZ 73 (1956), 279–306.
- , Römisches Recht im Mittelalter. Band I: Die Glossatoren, München 1997.
Lappenberg, Johannes, Der solutionis causa adjectus im heutigen Recht, Hamburg 1890.
Lara Sáenz, Leoncio, Anz. Garcia Valadez, Federico, Contratos a Favor de Tercero, México, D. F. 1968, in: Index 1 (1970), 50.
La Rosa, Franca, L’ „adiectus solutionis causa“ e il „constitutum debiti“, in: Index 36 (2008), 277–284.
Lauterbach, W [olfgang] A [dam], Collegii theoretico-practici […] pandectarum. Band III, Tübingen 1763.
Lavaggi, Giuseppe, La successione dei „liberi patroni“ nelle opere dei liberti, in: SDHI 11 (1945), 237–278.
Légier, H. J., Tacita condicio, in: RHD 44 (1966), 5–32.
Leist, Burkard Wilhelm, Ausführliche Erläuterung der Pandecten nach Hellfeld, ein Commentar begründet von D. Christian Friedrich von Glück, fortgesetzt von D. Christian Friedrich Mühlenbruch, D. Eduard Fein, D. Karl Ludwig Arndts v. Arnesberg und nach deren Tode von D. Burkard Wilhelm Leist, Serie der Bücher 37. und 38., Fünfter Teil, Erlangen 1879.
Lenel, Otto, Beiträge zur Kunde des Prätorischen Edicts, Stuttgart 1878.
- , Das Sabinussystem, Strassburg 1892.
- , Das Edictum perpetuum. Ein Versuch zu seiner Wiederherstellung, 3. Aufl., Leipzig 1927 (ND Aalen 1985).
- , Palingenesia iuris civilis, Bände I–II, Lipsiae 1889.
Leptien, Ulrich, Utilitatis causa. Zweckmäßigkeitsentscheidungen im römischen Recht, Diss. iur. Freiburg i. B. 1967.
- , Utilitatis causa. Zweckmässigkeitsentscheidungen im römischen Recht, in: SDHI 35 (1969), 51–72.
Levy, Ernst, Die Konkurrenz der Aktionen und Personen im klassischen römischen Recht, Band I, Berlin 1918.
- , Nachträge zur Konkurrenz der Aktionen und Personen, Weimar 1962.
Lex Malac. = Lex municipii Malacitani
lib. = liber
Liebs, Detlef, Contrarius actus. Zur Entstehung des römischen Erlaßvertrags, in: ders. (Hrsg.), Sympotica Franz Wieacker. Sexagenario Sasbachwaldeni a suis libata, Göttingen 1970, 111–153.
- , Die Rolle der Paulussentenzen bei der Ermittlung des römischen Rechts, in: Avenarius, Martin (Hrsg.), Hermeneutik der Quellentexte des Römischen Rechts, Baden-Baden 2008, 157–175.
- , Jurisprudenz, in: Reinhart Herzog/Peter Lebrecht Schmidt (Hrsgg.), Handbuch der lateinischen Literatur der Antike, Band IV: Klaus Sallmann (Hrsg.), Die Literatur des Umbruchs von der römischen zur christlichen Literatur 117 bis 284 n. Chr., München 1997, 83–217.
- , Rechtsschulen und Rechtsunterricht im Prinzipat, in: Aufstieg und Niedergang der römischen Welt. Geschichte und Kultur Roms im Spiegel der neueren Forschung, II: Principat, 15. Band (hrsg. von H. Temporini), Berlin/New York 1976, 197–286.
- , Römische Jurisprudenz in Africa mit Studien zu den pseudopaulinischen Sentenzen, 2. Aufl., Berlin 2005.
Liv. = Titus Livius
Livius, T., Römische Geschichte. Buch XXIV–XXVI. Lateinisch und deutsch herausgegeben von Josef Feix, 3. Aufl., München/Zürich 1991.
Löwe, Barbara/Hummel, Günter, Wolfgang Conrad von Thumbshirn. Ein Wegbereiter des Westfälischen Friedens, Altenburg/Langenweißbach/Neumark 2007.
Longo, Giovanni E., D. 45, 1, 126, 2 e uno scolio dei Basilici, in: Studi in onore di Pietro de Francisci, Band III, Milano 1956, 335–345.
- , Diritto romano. Diritto delle obbligazioni, Band I: Parte generale, Roma 1954.
- , Diritto romano. Diritto di famiglia, 2. Aufl., Roma 1953.
- , Ricerche sull’ „obligatio naturalis“, Milano 1962.
l. Sp. = linke Spalte
v. Lübtow, Ulrich, Die Darlehensgewährung durch den Prokurator, in: Facoltà di Giurisprudenza dell’Università di Roma (Hrsg.), Studi in onore di Edoardo Volterra, Band I, Milano 1971, 149–152.
Luig, Klaus, Richterkönigtum und Kadijurisprudenz im Zeitalter von Naturrecht und Usus modernus: Augustin Leyser (1683–1752), in: Luig, Klaus/Liebs, Detlef (Hrsgg.), Das Profil des Juristen in der europäischen Tradition. Symposion aus Anlaß des 70. Geburtstages von Franz Wieacker, Ebelsbach 1980, 295–333.
LV = Lex Visigothorum
Macqueron, Jean, Contractus scripturae. Contrats et quittances dans la pratique Romaine, Camerino 1982.
- , Le travail des hommes libres dans l’antiquité romaine, Aix-en-Provence 1964.
Magdelain, André, Le consensualisme dans l’édit du préteur, Paris 1958.
Majansius, Gregorius, Disputationes Juris, Band I, Lugduni Batavorum 1752.
Manthe Ulrich (Hrsg.), Gaius, Institutiones. Die Institutionen des Gaius, Darmstadt 2004.
Mantovani, Dario, Le formule del processo privato romano. Per la didattica delle Istituzioni di diritto romano, 2. Aufl., Padova 1999.
Masi, Antonio, Studi sulla condizione nel diritto romano, Milano 1966.
Masi Doria, Carla, Inpudicita, officium e operae libertorum, in SZ 110 (1993), 77– 102.
Masiello, Tommaso, La donna tutrice. Modelli culturali e prassi giuridica fra gli Antonini e i Severi, Napoli 1979.
Medicus, Dieter, Id quod interest. Studien zum römischen Recht des Schadensersatzes, Köln/Graz 1962.
Mem. Bol. = Memoria della Accademia delle scienze dell’Istituto di Bologna, Classe di scienze morali, storiche e filologiche
Menge, Hermann, Lehrbuch der lateinischen Syntax und Semantik, völlig neu bearbeitet von Thorsten Burkard und Markus Schauer, Darmstadt 2000.
v. Meyerfeld, Franz Wilhelm Ludwig, Die Lehre von den Schenkungen nach Römischen Recht, Band I, Marburg 1835.
Meylan, Philippe, La „satisdatio secundum mancipium“, in: RHD 26 (1948), 1–35.
m. Fn. = mit Fußnote
Mitteis, Ludwig, Operae officiales und operae fabriles, in: SZ 23 (1902), 143–158.
Mommsen, Theodor (Hrsg.), Digesta Iustiniani Augusti, Band I, Berlin 1868 (ND Berlin 1962); Band II, Berlin 1870 (ND Berlin 1963).
Motive zu dem Entwurfe eines Bürgerlichen Gesetzbuches für das Deutsche Reich. Band II: Recht der Schuldverhältnisse. Amtliche Ausgabe, Berlin/Leipzig 1888.
Mühlenbruch, C [hristian] F [riedrich], Die Lehre von der Cession der Forderungsrechte, Greifswald 1836.
MüKo = Münchener Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch
Münchener Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch. Band 2: Schuldrecht, Allgemeiner Teil, §§ 241–432, hrsg. v. Wolfgang Krüger, 6. Aufl., München 2012.
m. w. N. = mit weiteren Nachweisen
Naber, J [ean] C [harles], Observatiunculae de iure Romano, in: Mnemosyne 22 (1894), 240–263.
Nardi, Enzo, Radiografia dell’aliud pro alio consentiente creditore in solutum dare, in: BIDR 73 (1970), 59–124.
Navarra, Marialuisa, Ricerche sulla utilitas nel pensiero dei giuristi romani, Torino 2002.
n. Chr. = nach Christus
ND = Nachdruck
Nelson, Hein L. W./Manthe, Ulrich, Gai Institutiones III 88–181. Die Kontraktsobligationen. Text und Kommentar, Berlin 1999.
N. F. = Neue Folge
NMai. = Novellae Maioriani
NNDI = Novissimo digesto italiano
no. = numero
Nörr, Dieter, Causa mortis, München 1986.
- , Divisio und Partitio, Berlin 1972.
- , Probleme der Eviktionshaftung im klassischen römischen Recht, in: SZ 121 (2004), 152–188.
- , Rez. Pescani, Pietro, Le „operae libertorum“. Saggio storico-romanistico, Trieste 1967, in: SZ 86 (1969), 513–516.
- , Spruchregel und Generalisierung, in: SZ 89 (1972), 18–93.
Noodt, Gerardus, Opera omnia, Band I, Coloniae Agrippinae 1732.
Nr. = Nummer
NRH = Nouvelle revue historique de droit français et étranger
NV = Novellae Valentiniani
Odofredus, Lectura super digesto novo, Lugduni 1552 (ND Bologna 1968).
OIR = Orbis iuris Romani
o. O. = ohne Ort
Otto, Carl Ed [uard]/Schilling, Bruno/Sintenis, Carl Friedrich Ferdinand, Das Corpus Juris Civilis in’s Deutsche übersetzt von einem Vereine Rechtsgelehrter, Band I, 2. Aufl., Leipzig 1839 (ND Aalen 1984); Band II, Leipzig 1831 (ND Aalen 1984); Band IV, Leipzig 1832 (ND Aalen 1984).
Pacchioni, Giovanni, I contratti a favore di terzi, 3. Aufl., Padova 1933.
Pandectarum seu Digestorum iuris civilis. Cum Accursii Commentariis. Band III: Digestum novum, Venedig, Nicolaus Bevilaqua, 1574.
Partsch, J [osef], Rez. Lenel, Otto, Das Edictum perpetuum. Ein Versuch zu seiner Wiederherstellung, 2. Aufl., Leipzig 1907, in: SZ 31 (1910), 407–446.
Pellat, C [harles] A [uguste], Textes choisis des Pandectes, 2. Aufl., Paris 1866.
- , Textes sur la dot, 2. Aufl., Paris 1853.
Pernice, Alfred, Labeo. Römisches Privatrecht im ersten Jahrhundert der Kaiserzeit, Teil C, Halle 1895 (ND Aalen 1963); Teil E, Halle 1892 (ND Aalen 1963).
- , Parerga, in: SZ 13 (1892), 246–287; SZ 19 (1898), 82–183.
Pescani, Pietro, Le „operae libertorum“. Saggio storico-romanistico, Trieste 1967. Pescatore, Gustav, Die Wahlschuldverhältnisse, München 1905.
Philippin, Albert, Le pacte de constitut, Paris 1929.
Pieler, Peter E., Byzantinische Rechtsliteratur, in: Hunger, Herbert/Hannick, Christian/Pieler, Peter E., Die hochsprachliche profane Literatur der Byzantiner. Band II: Philologie – Profandichtung – Musik – Mathematik und Astronomie – Naturwissenschaften – Medizin – Kriegswissenschaft – Rechtsliteratur, München 1978, 341–480.
Platschek, Johannes, Das Edikt „De pecunia constituta“. Die römische Erfüllungszusage und ihre Einbettung in den hellinistischen Kreditverkehr, München 2013. Plaut. = Plautus
Plautus, Komödien. Band V: Poenulus – Pseudolus – Rudens. Lateinisch und deutsch. Herausgegeben, übersetzt und kommentiert von Peter Rau, Darmstadt 2008.
Pöschmann, Karl Magnus, Commentar zu dem bürgerlichen Gesetzbuche für das Königreich Sachsen. Zweiter Band, 2. Aufl., Leipzig 1869.
Popović, Relja, Condicionis implendae causa datum im klassischen römischen Recht. Eine rechtshistorische Untersuchung, Aarau 1919.
Pothier, R [obert] J [oseph], Pandectes de Justinien, Band XIX, Paris 1823.
- , Traité des obligations, in: Dupin, Ainé, M. (Hrsg.), Œuvres de R.-J. Pothier, contenant les traités du droit français, Band I, Bruxelles 1829.
pr. = principio
praef. = praefatio
Pringsheim, Fritz, Animus donandi, in: SZ 42 (1921), 273–327.
- , Beryt und Bologna, in: Rechts- und Staatswissenschaftliche Fakultät der Universität Freiburg i. Br. (Hrsg.), Festschrift für Otto Lenel zum fünfzigjährigen Doctorjubiläum am 16. Dezember 1921, Leipzig o. J., 204–285.
- , Der Kauf mit fremdem Geld, Leipzig 1916.
- , Id quod actum est, in: SZ 78 (1961), 1–91.
- , jus aequum und jus strictum, in: SZ 42 (1921), 643–668.
- , Rez. Siber, Heinrich, Naturalis obligatio, Leipzig 1925, in: SZ 46 (1926), 350– 363.
Protocolle der Commission zur Ausarbeitung eines Allgemeinen Deutschen Obligationenrechtes. Band 1: Dresden 1863. Band 2: Dresden 1864.
PS = Pauli sententiae receptae
Pulitanò, Francesca, De eo quod certo loco. Studi sul luogo convenzionale dell’adempimento nel diritto romano, Milano 2009.
Quintilianus, Marcus Fabius, Ausbildung des Redners. Zwölf Bücher. Zweiter Teil: Buch VII–XII. Herausgegeben und übersetzt von Helmut Rahn, 3. Aufl., Darmstadt 1995.
Quint. inst. = M. Fabii Quintiliani Institutionis oratoriae libri duodecim
Rabel, Ernst, Die Haftung des Verkäufers wegen Mangels im Rechte. Erster Teil: Geschichtliche Studien über den Haftungserfolg, Leipzig 1902.
Rabie, Hamed A., D. 46.3.108, in: Studi in onore di Vincenzo Arangio-Ruiz nel XLV anno del suo insegnamento, Band IV, Napoli 1953, 263–290.
Rainer, J [ohannes] M [ichael], Bauen und Arbeit im klassischen römischen Recht, in: SZ 107 (1990), 376–381.
- , Humanität und Arbeit im klassischen römischen Recht, in: SZ 105 (1988), 745– 770.
Rastätter, Jürgen, Marcelli notae ad Iuliani digesta, Diss. Freiburg i. Br. 1980.
RB = Lex Romana Burgundionum
Rechnitz, Wilhelm, Studien zu Salvius Julianus, Weimar 1925.
Reduzzi Merola, Francesca, „Servo parere“. Studi sulla condizione giuridica degli schiavi vicari e dei sottoposti a schiavi nelle esperienze greca e romana, Camerino 1990.
Reichardt, Nikola, Mayans y Siscar, Gregorio (1699–1781), in: Stolleis, Michael, Juristen. Ein biographisches Lexikon. Von der Antike bis zum 20. Jahrhundert, München 2001, 429–430.
Reichhelm, Sigismund Sigfrid, Disputatio juridica de adjecto, Diss. Jena 1638.
Reimarus, Gottlieb August, Bemerkungen und Hypothesen über die Inscriptionenreihen der Pandectenfragmente. Ein rechtsgeschichtlicher Versuch, Göttingen 1830.
rell. = reliqui
Rescigno, Pietro (Hrsg.), Codice civile, 4. Aufl., Milano 2001.
Rez. = Renzension
RGZ = Entscheidungen des Reichsgerichts in Zivilsachen
RHD = Revue historique de droit français et étranger
Ricart, Encarnació, „Constitutum debiti”, in: Paricio, Javier (Hrsg.), Derecho romano de obligaciones. Homenaje al profesor José Luis Murga Gener, Madrid 1994, 695–708.
- , „Constitutum debiti“ y „solutionis causa adiectus“, in: Revista de la Facultad de Derecho de la Universidad Complutense 16 (1990), 241–253.
Riccobono, Salvatore, Lineamenti della dottrina della rappresentanza diretta in Diritto Romano, in: APal. 14 (1930), 389–447.
- , Stipulatio ed instrumentum nel Diritto giustinianeo, in: SZ 35 (1914), 214–305; SZ 43 (1922), 262–397.
- , Stipulation and the theory of contract, Amsterdam/Cape Town 1957.
RIDA = Revue internationale des droits de l’antiquité
Rn. = Randnummer
Röhle, Robert, Iulius Paulus. Gelehrte Untersuchungen einzelner Rechtsfragen, Kassel 1975.
Romanus, Caspar Theophilus, Schediasma de adjecto, Diss. Leipzig 1672.
Roussier, Jules, Le Constitut, in: Institut de Droit Romain de l’Université de Paris (Hrsg.), Varia. Études de Droit Romain, Band III, Paris 1958, 1–153.
Rud. = Rudens
Rudelius, Gotthard, De adiecto, Ienae 1757.
Rüfner, Thomas, Vertretbare Sachen? Die Geschichte der res, quae pondere numero mensura constant, Berlin 2000.
Rüger, David, Die donatio mortis causa im klassischen römischen Recht, Berlin 2011.
Salkowski, Carl, Zur Lehre von der Novation nach Römischem Recht, Leipzig 1866.
Samter, Richard, Das Verhältnis zwischen Scaevolas Digesten und Responsen, in: SZ 27 (1906), 151–210.
v. Savigny, Friedrich Carl, Das Obligationenrecht als Theil des heutigen Römischen Rechts, Band I, Berlin 1851; Band II, Berlin 1853.
- , System des heutigen Römischen Rechts, Band V, Berlin 1841.
SB = Sammelbuch griechischer Urkunden aus Ägypten
SC = Senatusconsultum
Schanbacher, Dietmar, Zur Bedeutung der Leistungszweckbestimmung bei der Übereignung durch traditio und beim Leistungsversprechen durch stipulatio, in: TR 60 (1992), 1–27.
Scheltema, H [erman] J [an]/van der Wal, N [icolaas], Basilicorum libri LX, Series A, Band IV, Groningen/’s-Gravenhage 1962; Series A, Band VI, Groningen/’s-Gravenhage 196); Series B, Band V (mit D. Holwerda), Groningen/’s-Gravenhage 1961.
Schermaier, Martin Josef, Rez. Schmidt-Ott, Justus, Pauli Quaestiones. Eigenart und Textgeschichte einer spätklassischen Juristenschrift, Berlin 1993, in: TR 63 (1995), 177–179.
Scherner, Karl Otto, Die Wissenschaft des Handelsrechts, in: Coing, Helmut (Hrsg.), Handbuch der Quellen und Literatur der neueren europäischen Privatrechtsgeschichte, Band II: Neuere Zeit (1500-1800). Das Zeitalter des gemeinen Rechts, Teilband I: Wissenschaft, München 1977, 797–997.
Schiemann, Gottfried, Pendenz und Rückwirkung der Bedingung. Eine dogmengeschichtliche Untersuchung, Köln/Wien 1973.
Schipani, Sandro (Hrsg.), Iustiniani Augusti digesta seu pandectae. Testo e traduzione, Band II: 5–11, Milano 2005; Band III: 12–19, Milano 2007; Band IV: 20– 27, Milano 2011.
Schlossmann, Siegmund, Der Besitzerwerb durch Dritte nach römischem und heutigem Rechte, Leipzig 1881.
- , Die Lehre von der Stellvertretung, Band I, Leipzig 1900 (ND Aalen 1970); Band II, Leipzig 1902.
- , Litis contestatio. Studien zum Römischen Zivilprozess, Leipzig 1905.
- , Über die angebliche technische Bedeutung von dare in der römischen Rechtssprache, in: SZ 29 (1908), 288–309.
- , Zur Geschichte des römischen Kaufes, in: SZ 24 (1903), 152–193.
Schmidt-Ott, Justus, Pauli Quaestiones. Eigenart und Textgeschichte einer spätklassischen Juristenschrift, Berlin 1993.
Schmieder, Philipp, Duo rei. Gesamtobligationen im römischen Recht, Berlin 2007. Schneider, K [arl], Gladiatores, in: Wissowa, Georg (Hrsg.), Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft, Supplementband III, Stuttgart 1918, Sp. 760–784.
Schrader, Eduardus, Corpus iuris civilis, Band I, Berolini 1832.
Schulz, Fritz, Classical Roman Law, Oxford 1951.
- , Fr. 63 D. 41, 1 (Zur Lehre vom Schatzerwerb), in: SZ 35 (1914), 94–112.
- , Sabinus-Fragmente in Ulpians Sabinus-Commentar, Halle a. d. S. 1906.
Schulze, Ernst Th., Zum Sprachgebrauche der römischen Juristen, in: SZ 12 (1892), 100–134.
Schulze, Götz, Die Naturalobligation, Tübingen 2008.
Schuster, Georgius, De adjecto, Diss. Straßburg 1655.
Schwarz, Fritz, Die Grundlage der condictio im klassischen römischen Recht, Münster/Köln 1952.
SDHI = Studia et documenta historiae et iuris
Seckel, Emil/Levy, Ernst, Die Gefahrtragung beim Kauf im klassischen römischen Recht, in: SZ 47 (1927), 117–263.
Segrè, Angelo, L’obbligazione letterale nel diritto greco e nel diritto romano, in: Aegyptus 25 (1945), 63–108.
Seiler, Hans Hermann, Utile per inutile non vitiatur. Zur Teilunwirksamkeit von Rechtsgeschäften im römischen Recht, in: Medicus, Dieter/Seiler, Hans Hermann (Hrsgg.), Festschrift für Max Kaser zum 70. Geburtstag, München 1976, 127–147.
Sen. Rhet. contr. = Seneca Rhetor, controversiae
Serafini, Filippo, Nuova interpretazione della l. X dig. de pecunia constituta, in: Archivio giuridico 17 (1876), 401–410.
s. h. v. = sub hac voce
Siebenhaar, Eduard (Hrsg.), Das Bürgerliche Gesetzbuch für das Königreich Sachsen nebst der Publikationsverordnung vom 2. Januar 1863, 2. Aufl., Leipzig 1865.
Simon, Dieter, Aus dem Codexunterricht des Thalelaios, in: RIDA 16 (1969), 283– 308.
- , Nomotpiboymenoi, in: Ankum, J. A./Spruit, J. E./Wubbe, F.B.J. (Hrsgg.), Satura Roberto Feenstra, Fribourg 1985, 273–283.
Sintenis, C [arl] F [riedrich] F [erdinand], Anleitung zum Studium des bürgerlichen Gesetzbuches für das Königreich Sachsen, Leipzig 1864.
- , Das practische gemeine Civilrecht. Band II: Das Obligationenrecht, 2. Aufl., Leipzig 1861.
- , Was ist Gegenstand der Klagen aus Obligationibus ad faciendum überhaupt und der actio emti im Besondern, d. i. worauf sind diese nach heutigem Rechte zu richten, wie ist die Verurtheilung zu fassen, und wie die Hülfe zu vollstrecken?, in: Zeitschrift für Civilrecht und Prozeß 11 (1838), 20–88.
s. o. = siehe oben
Söllner, Alfred, Bona fides – guter Glaube?, in: SZ 122 (2005), 1–61.
- , Zur Vorgeschichte und Funktion der actio rei uxoriae, Köln/Wien 1969.
Solazzi, Siro, Ancora dell’errore nella condictio indebiti, in: SDHI 9 (1943), 55– 103.
- , L’estinzione dell’ obbligazione nel diritto romano, Band I, Napoli 1935.
- , Nè accessiones nè adpromissores, in: BIDR 38 (1930), 1–28.
- , Saggi di critica romanistica, in: BIDR 49/50 (1948), 338–409.
Sontis, Johannes M., Die Digestensumme des Anonymos, Heidelberg 1937.
Sotty, Richard, Recherche sur les utiles actiones. La notion d’action utile en droit romain classique, Grenoble 1977.
Sp. = Spalte
Spitzl, Thomas, Lex municipii Malacitani, München 1984.
Spruit, Johannes Emil u. a., Corpus iuris civilis. Tekst en vertaling, Band II, Zutphen/’s-Gravenhage 1994; Band III, Zutphen/’s-Gravenhage 1996; Band IV, Zutphen/’s-Gravenhage 1997; Band VI, Zutphen/’s-Gravenhage 2001; Band VIII, Amsterdam 2007.
sqq. = sequentes
Stadthagen, Georg, Die rechtliche Stellung des „solutionis causa adiectus“ im römischen Recht und im heutigen Recht, Berlin 1906.
Staffhorst, Andreas, Die Teilnichtigkeit von Rechtsgeschäften im klassischen römischen Recht, Berlin 2006.
Stagl, Jakob Fortunat, Favor dotis. Die Privilegierung der Mitgift im System des römischen Rechts, Wien/Köln/Weimar 2009.
v. Staudinger, J [ulius], Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch
mit Einführungsgesetz und Nebengesetzen, Buch 2, Recht der Schuldverhältnisse: §§ 328–345 (Vertrag zugunsten Dritter, Draufgabe, Vertragsstrafe), Neubearbeitung 2009 von Rainer Jagmann, Volker Rieble; §§ 812–822 (Ungerechtfertigte Bereicherung), Neubearbeitung 2007 von Stephan Lorenz, Berlin 2007.
Stein, Arthur, Caesius Bassus, in: Groag, Edmund/Stein, Arthur, Prosopographia imperii Romani. Saec. I. II. III., Band II, Berlin/Leipzig 1936, 38–39 (C 192).
Steiner, Anja, Die römischen Solidarobligationen. Eine Neubesichtigung unter aktionenrechtlichen Aspekten, München 2009.
Steiner, Hans, Datio in solutum, München 1914.
Straccha, Benvenuto, Tractatus de adiecto, in: ders., De mercatura decisiones, et tractatus varii, Lugduni 1610 (ND Torino 1971), 543–615.
Sturm, Fritz, Sklavenkasse entscheidet über Eigentumserwerb. Zu Gaius D. 41, 1, 43, 2 und Ulpian D. 7, 1, 25, 1, in: Finkenauer, Thomas (Hrsg.), Sklaverei und Freilassung im römischen Recht. Symposium für Hans Josef Wieling zum 70. Geburtstag, Berlin u. a. 2006, 223–241.
s. u. = siehe unten
a Suerin, Henricus, Repetitarum lectionum iuris civilis liber, in: Otto, Everardus (Hrsg.), Thesaurus iuris Romani, Continens rariora meliorum interpretum opuscula, In quibus Jus Romanum emendatur, explicatur, illustratur, Band IV, Basileae 1744, Sp. 1–96.
Suet. = Sueton
C. Suetonius Tranquillus, Die Kaiserviten, de vita Caesarum – Berühmte Männer, de viris illustribus. Lateinisch-deutsch. Herausgegeben und übersetzt von Hans Martinet, 2. Aufl., Düsseldorf/Zürich 1997/2000.
s. v. = sub voce
SZ = Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte, Romanistische Abteilung
Talamanca, Mario, „Alia causa“ e „durior condicio“ come limite dell’obbligazione dell’ „adpromissor“, in: Studi in onore di Giuseppe Grosso, Band III, Torino 1970, 115–203.
- , Rez. Waldstein, Wolfgang, Operae libertorum. Untersuchungen zur Dienstpflicht freigelassener Sklaven, Stuttgart 1986, in: BIDR 90 (1987), 626–632.
- , „Una verborum obligatio“ e „obligatio re et verbis contracta“, in: IURA 50 (1999, ex 2003), 8–112.
- , Vendita (dir. rom.), in: Santoro-Passarelli u. a. (Hrsgg.), Enciclopedia del diritto, Band XLVI, o. O. 1993, 303–475.
ter Beek, Leon, Dolus. Een semantisch-juridische studie, Band II, Nijmegen 1999.
Thesaurus linguae Latinae (ThLL), Editus auctoritate et consilio Academiarum quinque Germanicarum Berolinensis, Gottingensis, Lipsiensis, Monacensis, Vindobonensis, Bd. II, An–Byzeres, Leipzig 1900–1906.
Thilo, Ralf Michael, Der Codex accepti et expensi im Römischen Recht. Ein Beitrag zur Lehre von der Litteralobligation, Göttingen 1980.
ThLL = Thesaurus linguae Latinae
Thomas, J [oseph] A [nthony] C [harles], Locatio and operae, in: BIDR 64 (1961), 231–247.
- , Words are tools, not masters, in: Pastori, Franco (Hrsg.), Studi in onore di Arnaldo Biscardi, Band I, Mailand 1982, 23–32.
à Thumbshirn, Wolfgangus Cunradus, Disputatio de adiecto quam Auspice Christo praeside Thoma Lansio iuris consulto et antecessore in illustri Wurtembergico Collegio Ordinario, Publico examini exhibet, Diss. Tübingen 1627.
Tondo, Salvatore, In tema di „constitutum debiti“, in: Labeo 4 (1958), 208–229.
TP = Tabulae Pompeianae
TPN = Tabulae Pompeianae Novae
TPSulp. = Tabulae Pompeianae Sulpiciorum
TR = Tijdschrift voor Rechtsgeschiedenis
Trampedach, Friedrich, Die condictio incerti, in: SZ 17 (1896), 97–154.
u. a. = und andere/und anderswo
UE = tituli ex corpore Ulpiani
Unger, [Joseph], Die Verträge zu Gunsten Dritter, in: JhJahrb. 10 (1871), 1–109.
v. = von
Valiño, Emilio, Actiones utiles, Pamplona 1974.
v. Vangerow, Karl Adolph, Lehrbuch der Pandekten, Band III, 7. Auflage, Marburg/Leipzig 1869.
Marcus Terentius Varro, Gespräche über die Landwirtschaft. Buch 2, herausgegeben, übersetzt und erläutert von Dieter Flach, Darmstadt 1997.
vat. = fragmenta Vaticana
Vážný, Jan, Appunti alla dottrina classica dei contratti a favore di terzi, in: Studi in onore di Salvatore Riccobono nel XL anno del suo insegnamento, Band IV, Palermo 1936, 239–271.
v. Chr. = vor Christus
vgl. = vergleiche
Viard, Paul [-Émile], Le praes, Dijon 1907.
- , Les pactes adjoints aux contrats en droit romain classique, Paris 1929.
Viora, Mario (Hrsg.), Corpus glossatorum juris civilis IX: Accursii glossa in digestum novum, Nachdruck der Ausgabe von Baptista de Tortis, Venedig 1487– 1489, Turin 1968.
Visky, Károly, L’affranchi comme institor, in: BIDR 83 (1980), 207–220.
Voci, Pasquale, Diritto ereditario romano, Band I: Introduzione. Parte generale, 2. Aufl., Milano 1967.
Voet, Johannis, Commentarius ad Pandectas, Band VI, Halle 1780.
Wacke, Andreas, Actio rerum amotarum, Köln/Graz 1963.
- , Die libera administratio peculii. Zur Verfügungsmacht von Hauskindern und Sklaven über ihr Sondergut, in: Finkenauer, Thomas (Hrsg.), Sklaverei und Freilassung im römischen Recht. Symposium für Hans Josef Wieling zum 70. Geburtstag, Berlin u. a. 2006, 251–316.
- , Die letztwillige Befreiung vom Mitgiftrückgabeversprechen, in: Slapnicar, Klaus (Hrsg.), Tradition und Fortentwicklung im Recht. Festschrift zum 90. Geburtstag von Ulrich von Lübtow, Rheinfelden/Berlin 1991, 63–75.
- , Die sorgfältige Klagen-Auswahl durch den Käufer bei umgekehrter Eviktion (Papinian Dig. 21,2,66 pr.): Da mihi facta, dabo tibi ius?, in: Péter, Orsolya Márta/Szabó, Béla (Hrsgg.), A bonis bona discere. Festgabe für János Zlinszky zum 70. Geburtstag, Miskolc 1998, 63–89.
- , Die Zahlung mit fremdem Geld. Zum Begriff des pecuniam consumere, in: BIDR 79 (1976), 49–144.
- , Dig. 19, 2, 33: Afrikans Verhältnis zu Julian und die Haftung für höhere Gewalt, in: Aufstieg und Niedergang der römischen Welt. Geschichte und Kultur Roms im Spiegel der neueren Forschung, II: Principat, 15. Band (hrsg. von H. Temporini), Berlin/New York 1976, 455–496.
- , Gladiatoren-Wettkämpfe nach römischem Recht, in: Forschung in Köln 1/2000, 9–10.
- , Zur causa der Stipulation, in: TR 40 (1972), 231–261.
- , Zur Lehre vom pactum tacitum und zur Aushilfsfunktion der exceptio doli, in: SZ 90 (1973), 220–261.
Waldstein, Wolfgang, Mandat und operae libertorum, in: Nörr, Dieter/Nishimura, Shigeo (Hrsgg.), Mandatum und Verwandtes. Beiträge zum römischen und modernen Recht, Berlin u. a. 1993, 339–352.
- , Operae libertorum. Untersuchungen zur Dienstpflicht freigelassener Sklaven, Stuttgart 1986.
van Warmelo, P [aul], Pacta dotalia, in: Ankum, J. A./Spruit, J. E./Wubbe, F. B. J. (Hrsgg.), Satura Roberto Feenstra, Fribourg 1985, 201–213.
Watson, Alan, The law of obligations in the Later Roman Republic, Oxford 1965.
- (Hrsg.), The digest of Justinian, Bände I und IV, Philadelphia 1985.
Weiss, Egon, Institutionen des römischen Privatrechts als Einführung in die Privatrechtsordnung der Gegenwart, 2. Aufl., Stuttgart 1949.
Wendt, Otto, Der Real-Verbalcontrakt des Römischen Rechts, in: Jahrbücher für die Dogmatik des heutigen römischen und deutschen Privatrechts 28 (1889), 1– 36.
Wenger, Leopold, Die Quellen des römischen Rechts, Wien 1953.
Wesenberg, Gerhard, Verträge zugunsten Dritter. Rechtsgeschichtliches und Rechtsvergleichendes, Weimar 1949.
Wieacker, Franz, Offene Wertungen, in: SZ 94 (1977), 1–42.
- , Privatrechtsgeschichte der Neuzeit, 2. Aufl., Göttingen 1967.
- , Rez. Bund, Elmar, Untersuchungen zur Methode Julians, Köln/Graz 1965, in: TR 36 (1968), 137–145.
- , Rez. Sontis, Johannes M., Die Digestensumme des Anonymos, Heidelberg 1937, in: SZ 58 (1938), 385–391.
- , Römische Rechtsgeschichte. Quellenkunde, Rechtsbildung, Jurisprudenz und Rechtsliteratur. Erster Abschnitt, München 1988.
Wieling, Hans [Josef], Drittwirkungen des Mandats und ähnlicher Rechtsverhältnisse, in: Nörr, Dieter/Nishimura, Shigeo (Hrsgg.), Mandatum und Verwandtes. Beiträge zum römischen und modernen Recht, Berlin u. a. 1993, 235–267.
- , Privilegium fisci, praediatura und Protopraxie, in: SZ 106 (1989), 404–433.
Willems, Jos [eph], De l’effet du constitut a l’égard des co-sujets corréaux, in: Mélanges de droit romain dédiés a Georges Cornil, Band II, Gand/Paris 1926, 613–624.
Windscheid, Bernhard/Kipp, Theodor, Lehrbuch des Pandektenrechts, Band II, 9. Aufl., Frankfurt am Main 1906 (ND Aalen 1984).
Wissowa, Georg, Religion und Kultus der Römer, 2. Aufl., München 1912 (ND München 1971).
Wlassak, Moriz, Der Gerichtsmagistrat im gesetzlichen Spruchverfahren. Römisch-rechtliche Studien, mit Beiträgen zur Lehre von der Einlassung und vom gerichtlichen Anerkenntnis, in: SZ 28 (1907), 1–114.
- , Die klassische Prozeßformel. Mit Beiträgen zur Kenntnis des Juristenberufes in der klassischen Zeit. I. Teil, Wien/Leipzig 1924.
Wolf, Joseph Georg, Aus dem neuen pompejanischen Urkundenfund, in: SDHI 45 (1979), 141–177.
- , Causa stipulationis, Köln/Wien 1970.
- , Neue Rechtsurkunden aus Pompeji, Tabulae Pompeianae Novae, Darmstadt 2010.
Wolf, Joseph Georg/Crook, John Anthony, Rechtsurkunden in Vulgärlatein aus den Jahren 37–39 n. Chr., Heidelberg 1989.
Wolff, Hans Julius, Zur Stellung der Frau im klassischen römischen Dotalrecht, in: SZ 53 (1933), 297–371.
Wubbe, Felix Bernard Jozef, Res aliena pignori data. De verpanding van andermans zaak in het klassieke Romeinse recht, Leiden 1960.
- , Un paragraphe difficile: D. 46,3,38,3, in: TR 65 (1997), 385–396 [ebenfalls in: Pichonnaz, Pascal (Hrsg.), Ius vigilantibus scriptum. Ausgewählte Schriften/Œuvres choisis, Freiburg (Schweiz) 2003, 329–343].
Z. = Zeile
Zabłocka-Słonina, Maria, Mutuum en tant que contrat réel dans le droit romain classique, in: Czasopismo Prawno-Historyczne 31 (1979), Heft 2, 29–30.
Zannini, P [ier] L [uigi], Rez. Masiello, Tommaso, La donna tutrice. Modelli culturali e prassi giuridica fra gli Antonini e i Severi, Napoli 1979, in: IURA 30 (1979), 157–161.
Zdekauer, Z., Iscrizione d’Anticoli, in: Bullettino dell’Instituto di Corrispondenza Archeologica 1882, 252–254.
ZHR = Zeitschrift für das gesamte Handelsrecht und Wirtschaftsrecht
Ziliotto, Paola, Studi sulle obbligazioni alternative nel diritto romano, Padova 2004.
Zimmermann, Reinhard, The Law of Obligations. Roman Foundations of the Civilian Tradition, Cape Town/Wetton/Johannesburg 1990.
Zocco-Rosa, A [ntonio], Imp. Iustiniani institutionum palingenesia, Band II, Catania 1911.
ZRG = Zeitschrift für Rechtsgeschichte
Zwalve, W [illem] J., Feuerversicherung und römische Zessionslehre, in: SZ 127 (2010), 296–309.
The text and other elements (illustrations, imported files) may be used under OpenEdition Books License, unless otherwise stated.