Version classiqueVersion mobile

Fana, templa, delubra. Corpus dei luoghi di culto dell'Italia antica (FTD) - 5

 | 
Emanuela Murgia

Emona

Ljubljana, Blatna vas

Emanuela Murgia

Texte intégral

Fonti epigrafiche

1CIL III, 3835; Müllner 1879, n. 186; AIJ 151; Šašel Kos 1995, 241-243, tav. IV, fig. 5; RINMS 8; Mosser 2003, n. 200; Šašel Kos 2008a, 694-695; EDR128830; Lupa 6149.

Cereri sac(um)
Vibius fru-
mentarius
leg(ionis) XV vo-
to suscept-
o <f>(aciendum) c(uravit).
«Consacrato a Cerere. Vibius, frumentario, ha eretto (l’altare) dopo aver fatto un voto».

2Altare a Cerere (68 × 44 – 35 × 34 – 30 cm. Alt. lett.: 4-3,5 cm). Le notizie circa l’esatto luogo di rinvenimento dell’epigrafe sono ambigue. Stando alle informazioni di Thalnitscher (Thalnitscher 1690, f. 52’), essa fu trovata nel 1677 a Blatna Vas, nell’area dell’odierna Kolodvorska ulica: erutum in suburbio, in platea dicta vulgo Blatna vas, quod mihi coquus provinciae dono dedit in Iulio 1697. Lo stesso Thalnitscher aveva però indicato (Thalnitscher 1690, f. 42’): Quartum templum Cereri sacrum quaerendum in suburbio non procul ab horto D. Schnediz cum ibidem repertum sit pedestalum cum sequenti inscriptione. Tra il 1677 e il 1683 un certo Blaž Schnediz risultava proprietario di diversi edifici in città ed è quindi impossibile individuare il luogo dove l’iscrizione fu scoperta. Sempre Thalnitscher (Thalnitscher 1690, f. 14’, Thalnitscher 1693, f. 22’) scrive: Cereris fanum extitit, ubi modo templum S. Christophori extra urbem visitur prout testatur vetus inscriptio ibidem errata. Circa la collocazione nella chiesa di S. Cristoforo, gli eruditi sembrano concordare: In Ecclesia Sancti Christophori prope Laubach (Pococke 1752, 114, n. 17); “…am Laibacherfelde, …auf der St. Christophskirche, gegen Norden, im Piedestal einer Statue” (Linhart 1788, 343). L’ara fu nel 1818 rimossa dalla chiesa e portata al Lyceum e, in seguito, al Narodni Muzej Slovenije – National Museum of Slovenia, dove è attualmente conservata (n. inv. L 34). È possibile, peraltro, che l’iscrizione sia o un falso (mancanza del praenomen, inusuale adozione della formula faciendum curavit, etc.): Non tantum in fine corrupta est, cum requiratur F. C., sed etiam quod cognomen abest militis, instauratori tribuendum est (Mommsen); “übrigens will auch f(aciendum) c(uravit), für welches Z. 6 EC offenbar steht, für eine sacrale Dedikation kaum passen. Schon Thalnitschers Copien geben die Inschrift im wesentlichen, wie sie heute ist; nur haben sie Z. 6 übereinstimmend F. C. Eine abweichende, gewiss unzuverlässige Abbildung steht auf dem Titelkupfer zu Thalnitschers Epitome chronologica rerum memorabiliumurbis Labacensis, Laibach 1714. Das Denkmal, über welches Thalnitscher ganz unbestimmte, zum Theil wohl sich widersprechende Fund- und Standortsangaben bringt, war seit 1697 in seinem Besitze; der Verdacht liegt sehr nahe, dass die Inschrift auf seine Veranlassung mit Verwendung einer antiken Basis schwindelhaft restauriert wurde.” (von Premerstein 1902, 28-29, n. 35. Cfr. anche RE 12, 2, 1748, Sinnigen 1962, 216, n. 19, Clauss 1973, 126-127, n. 55). Potrebbe, infine, trattarsi della riproduzione di un originale andato perduto. Se genuina, andrebbe datata alla prima metà del I secolo d.C. e considerata la prima attestazione epigrafica di un frumentarius di una legione (RINMS) (fig. 38).

Fig. 38

Fig. 38

Ljubljana, dedica a Ceres (da Lupa 6149).

© Lupa

Bibliographie

  

Clauss 1973: M. Clauss, Untersuchungen zu den Principales des römischen Heers von Augustus bis Diokletian. Cornicularii, speculatores, frumentarii. [Diss. Bonn 1973], Bochum 1973.

Linhart 1788: A. Linhart, Versuch einer Geschichte von Krain und den übrigen Ländern der Südlichen Slaven Oestereichs, 1, Laibach 1788.

Mosser 2003: M. Mosser, Die Steindenkmäler der legio XV Apollinaris, Wien 2003.

Müllner 1879: A. Müllner, Emona. Archaeologische Studien aus Krain, Laibach 1879.

Pococke 1752: R. Pococke, Inscriptiones antiquae Graecae et Latinae, Londini 1752.

Premerstein von 1902: A. von Premerstein, «J.G. Thalnitschers Antiquitates Labacenses», Jahreshefte des Österreichischen archäologischen Institut, 5, 1902, 7-32.

Šašel Kos 1995: M. Šašel Kos, «The 15th Legion at Emona. Some thoughts», ZPE, 109, 1995, 227-244.

Šašel Kos 2008a: M. Šašel Kos, «Divinities, priests and dedicators at Emona», in M.L. Caldelli, G.L. Gregori, S. Orlandi (a cura di), Epigrafia 2006. Atti della XIVe Rencontre sur l’épigraphie in onore di Silvio Panciera con altri contributi di colleghi, allievi e collaboratori, Roma 2008, 687-710.

Sinnigen 1962: W.G. Sinnigen, «The origins of the frumentarii», MemAmAc, 27, 1962, 211-224.

Thalnitscher 1690: I.G. Thalnitscher, Antiquitates Urbis Labacensis ex diversis authoribus, manuscriptis, et original. documentis collectae, Lab(aci) 1690.

Thalnitscher 1693: I.G. Thalnitscher, Antiquitates Urbis Labacensis ex diversis authoribus, manuscriptis, et original. documentis collectae, Lab(aci) 1693.

Table des illustrations

Titre Fig. 38
Légende Ljubljana, dedica a Ceres (da Lupa 6149).
URL http://books.openedition.org/cdf/docannexe/image/5291/img-1.jpg
Fichier image/jpeg, 185k

Le texte et les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont sous Licence OpenEdition Books, sauf mention contraire.

Acheter

Volume papier

amazon.fr
Rechercher dans OpenEdition Search

Vous allez être redirigé vers OpenEdition Search